تشابه تجربه‌‌های نزدیک به مرگ با سخنان عرفا

به گزارش ایکنا، محمد فنایی اشکوری، استاد حوزه و دانشگاه، 31 اردیبهشت ماه در نشست «زندگی پس از زندگی؛ تحلیلی درباره تجربه‌های پس از زندگی» با تاکید بر اینکه در مواجهه با چنین گزارشاتی نباید نتیجه‌گیری‌های شتاب‌زده داشته باشیم و باید با تامل و دقت به آن نگاه کنیم، گفت: این مباحث در دنیا پیشینه زیادی دارد ولی در کشور ما تازه متوجه آن شده‌ایم؛ من 30 سال قبل کتابی دیدم که غربی‌ها در این عرصه بحث کرده بودند.

وی افزود: این تجربه‌ها چند دسته هستند، یکی نزدیک به مرگ که نوع دیگر خروج از بدن است بدون بیماری و ضربه مغزی و برخی افراد در شرایط عادی آن را تجربه می‌کنند. نوع دیگر تجربه خروج از بدن هست ولی به دنبال تمریناتی مانند انواع مراقبات و ... برای انسان حاصل می‌شود.

فنایی اشکوری با بیان اینکه این تجربیات ربطی به دینداری و ایمان ندارد و افراد مختلف با عقاید و باورهای مختلف آن را داشته‌اند، افزود: نوع دیگری از این تجربیات فقط به دنبال سیر و سلوک دینی رخ داده است؛ این هم دو نوع است؛ اول اینکه برخی از اینها به صورت غیرارادی به این مرحله می‌رسند ولی برخی افراد به صورت ارادی این کار را انجام می‌دهند؛ همه این انواع، خروج روح از بدن به صورت موقت است وگرنه خروج دائمی، مرگ نامیده می‌شود.

مشابهت تجارب تجربه‌گران مرگ با سخنان عرفا

فنایی اشکوری تصریح کرد: مشابهت بسیاری بین این تجارب و آنچه عرفا گفته‌اند وجود دارد، گرچه تجربه عرفا بسیار گسترده‌تر و عمیق‌تر است و این تجارب، ابتدایی است. در روایت بیان شده که «الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا»؛ مردم وقتی مردند و انقطاع کامل حاصل شد می‌فهمند چه خبر است. در معارف دینی داریم که با موت اختیاری چشم انسان به عوالم دیگر باز شده و قیامت پیش چشمش هویدا می‌شود و قیامت را در دنیا می‌بیند.

استاد مؤسسه امام خمینی(ره)، اظهار کرد: کسانی که این تجارب را داشته‌اند متفق‌القول هستند که نوعی دیگر از شنیدن و دیدن را تجربه کرده‌اند، شخص در حال کما می‌بیند و همه حواس را به مراتب قوی‌تر از حواس ظاهری جسمانی دارد و شرط فعال شدن آن حواس، تعطیلی این حواس است. همچنین فرد محیط گسترده‌ای را در این تجارب می‌بیند و صداهای مختلف را بدون هیچ مانعی می‌شنود. رنگ‌هایی می‌بیند و صداهایی می‌شنود که در این دنیا هرگز ندیده است. همچنین بسیاری از تجربه‌گران می‌گویند سخن و گفت‌‌وگو  وجود دارد ولی بدون کلام، همچنین انسان در این تجارب به ورای زمان می‌رود و گذشته و آینده برای انسان مکشوف می‌شود و حتی برخی به قبل از تولد خود می‌روند و این موارد هم در بیانات و تجارب عرفا موجود است.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه مشاهدات اینها توسط دیگران تایید شده است، اظهار کرد: این افراد توان این را یافته‌اند که اذهان دیگران را بخوانند و به خطورات ذهنی دیگران اشراف داشتند، همچنین بدن شخص مثلا در یک شهری بستری است ولی او پدرش را در شهری دیگر می‌بیند، فاصله مکانی درنوردیده می‌شود.

مشاهده حقیقت اشیا

 وی افزود: همچنین درون و حقیقت اشیاء در این تجارب دیده شده است؛ مثلا می‌دیدند در درون قطره آب چه غوغا و خبری است یا قطره خون را می‌دیده که اجزای بی شماری دارد و همه آنها از شعور و ادراک برخوردار بوده‌اند یا ادراک شعور موجودات که باز در قرآن آمده و در متون عرفانی هم وجود دارد.

فنایی اشکوری با بیان اینکه دردها و لذات آن عالم قابل مقایسه با دردها و لذات این دنیا نیست، اضافه کرد: اشیا این عالم هم با اشیا آن جهان تفاوت‌های شگرفی دارند؛ مثلا فردی گفته در صحنه‌ای ولی از اولیای خدا را دید و آن ولی به او نگاه نمی‌کرد و عذابی بالاتر از این عذاب برای آن فرد نبوده و این موضوع در قرآن هم هست که یکی از عذاب‌های  قیامت این است که خدا به انسان نظر نکند. إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ. تجربه‌گری می‌گفت حاضرم همه عذاب‌های دنیا را تحمل کنم ولی این عذاب قابل تحمل نیست.

وی افزود: باز از دیگر تجارب این افراد شیرینی انقطاعشان از این دنیا بوده که حاضر نبودند به دنیا برگردند، اولیای خدا شوق به مرگ دارند و این هم در لسان قرآن و روایات وجود دارد؛ ای خوش آن روز که پرواز کنم تا بر دوست/ به هوای سر کویش پر و بالی بزنم/ چنین قفس نه سزای چو من خوش الحانی‌ست/ روم به روضه رضوان که مرغ آن چمنم. این تجارب خیلی با ادبیات عرفا ارتباط دارد و نمونه‌هایی از آنها در اشعار شعرای عارف منعکس شده است. از جمله مولانا گفته است؛

پنج حسی هست جز این پنج حس / آن چو زر سرخ و این حسها چو مس‏

اندر آن بازار کایشان ماهرند / حس مس را چون حس زر کی خرند

حس ابدان قوت ظلمت می‏‌خورد / حس جان از آفتابی می‏‌چرد

پهنای شگفت‌انگیز بهشت

فنایی اشکوری بیان کرد: تجربه‌گران می‌گویند ما در آن عالم حقایقی دیدیم که با این گوش نمی‌توان شنید و با این چشم نمی‌توان دید و به ذهن کسی خطور نمی‌کند، لا تعلم نفس ما اخفی لهم قرة اعین. درباره گستره و پهنای شگفت‌انگیز آن در قرآن آمده است: وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ. یعنی خداوند وقتی می‌خواهد پهنای بهشت را معرفی کند آن به پهنای آسمان و زمین تمثیل کرده است که البته از آن هم گسترده‌تر است. 
وی افزود: مشاهده دنیای درون ذرات و شن‌ها و آبها هم که تجربه‌گران دیده‌اند، شبیه موضوعاتی است که علم امروز می‌گوید و عرفای قرون قبل گفته‌اند، از جمله شیخ محمود شبستری گفته است:

جهان را سر به سر آیینه‌ای دان / به هر یک ذره در صد مهر تابان
اگر یک قطره را دل بر شکافی / برون آید از آن صد بحر صافی
به هر جزوی ز خاک ار بنگری راست / هزاران آدم اندر وی هویداست
به اعضا پشه‌ای همچند فیل است / در اسما قطره‌ای مانند نیل است
درون حبه‌ای صد خرمن آمد / جهانی در دل یک ارزن آمد
به پر پشه‌ای در جای جانی / درون نقطهٔ چشم آسمانی
بدان خردی که آمد حبهٔ دل / خداوند دو عالم راست منزل

وی اضافه کرد: یکی از چیزهایی که تجربه‌گران دیده‌اند تجسم اعمال است یعنی نتایج اعمال انسان همراه او هست و از بین نمی‌رود.

فنای اشکوری اضافه کرد: انتظار طولانی که در روز قیامت وجود دارد نتیجه رفتار ما در این جهان است؛ اگر انتظار اولیای الهی و تحقق آن در دنیا را داشتیم در آخرت این انتظار دلنشین و برعکس طور دیگری خواهد بود. در تجربه تجربه‌گران گاهی کل زندگی را مرور می‌کردند و عرفا هم از تجاربی گفته‌اند که به گذشته عالم بازگشت دارد و از آغاز تا انجام عالم را می‌زیستند.

وی در پایان تأکید کرد: ما این گزارشات را که شنیده‌ایم حالا این اشعار را هم بهتر می‌فهمیم و تاییدی از سوی عرفا بر آن می‌آوریم.