نگاهی به فضایل اخلاقی رسول خدا(ص) در تاریخ اسلام

مجتبی گراوند، استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با اشاره به اینکه سیره نبوی مهم‌ترین الگو برای سعادت و معرفت بشریت است، اظهار کرد: آیۀ شریفۀ «إنَّکَ لَعلی خُلُقٍ عَظیمٍ» و حدیث شریف نبوی «إنّما بُعثتُ لاُتمِّمَ مَکارمَ الأخلاقِ» ناظر به اخلاق نیکوی رسول خدا(ص) در معاشرت و تعامل اجتماعی با مردم است.

وی با اشاره به اینکه نحله‌ها و گروه‌های اسلامی همچون اهل فتوت یا جوانمردان، طریقت و برنامه خود را بر اساس سیره رسول خدا‌(ص) بنیان نهاده‌اند، ادامه داد: رسول خدا(ص) بیشترین ارزش و احترام را نسبت به خلق خدا روا می‌داشت، در مناسبات اجتماعی با مردم بی‌پیرایه و بی‌تکلف بود و در نهایت تواضع به آنان احترام می‌گذاشت. دعوت بردگان را اجابت می‌کرد و ذره‌ای تکبر و اشرافیت در وجود مبارکش نبود.

گراوند با تاکید بر اینکه امام علی(ع) در نهج‌البلاغه درباره شخصیت عظیم و وارسته رسول خدا(ص) نکاتی جالب و قابل توجه دارد، افزود: نمونه‌هایی از فضایل اخلاقی رسول خدا(ص) در لابه‌لای متون تاریخی نیز آمده است به‌گونه‌ای که جوانمردان، آیین فتوت را به آن حضرت استناد می‌دهند.

عضو هئیت علمی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه شجاعت، سخاوت، مهمان‌نوازی، رفق، مدارا، مردم‌نوازی، عیب‌پوشی، عفو، بخشایش، اخلاص، دلسوزی، حمایت از مظلومان، مقاومت در برابر سفاکان و ترحم بر ضعیفان از جمله صفاتی است که جوانمردان، بسیار به آن علاقه داشته‌اند، ادامه داد: روشن است که رسول خدا(ص) همۀ این صفات را در حد اعلا داشته است.

استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان به دو نمونه تاریخی درباره جوانمردی پیامبر(ص) اشاره کرد و با تاکید بر عضویت در پیمان جوانمردان مشهور به «حلف‌الفضول»، خاطرنشان کرد: رسول خدا(ص) پیش از بعثت، در شهر مکه عضو پیمان «حلف‌الفضول» بود که برای دفاع از حقوق افتادگان و مظلومان ایجاد شده بود. جوانمردان، خود را ملزم و متعهد می‌دانستند که به استغاثه و استمداد بی‌پناهانی که به حق آن‌ها تجاوز می‌شد، پاسخ دهند.

وی با اشاره به اینکه رسول خدا(ص) از این پیمان به نیکی و افتخار یاد می‌کرد و هرگز حاضر نبود به هیچ قیمت آن را بشکند به عفو عمومی توسط نبی مکرم اسلام هنگام فتح مکه اشاره کرد و گفت: هنگام فتح مکه، مشرکان به دلیل آزار و اذیت‌های فراوانی که نسبت به رسول خدا(ص) و یارانش روا داشته بودند؛ انتظار هرگونه انتقام‌جویی را داشتند اما رسول خدا(ص) با بزرگواری، همة آنان را بخشود و فرمودند که طوری که یوسف از گناهان برادرانش گذشت من نیز از شما گذشتم.

گراوند با تاکید بر اینکه نبی مکرم اسلام با اعلام عفو عمومی پس از فتح مکه با آب عفو و گذشت بر آتش کینه‌ها ریخت که نشان از مهربانی و بزرگواری‌اش بود، افزود: در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که خداوند تبارک و تعالی، رسول خدا(ص) را به مکارم اخلاق همچون: یقین، قناعت، صبر، شكر، بردبارى، خوش‌اخلاقى، سخاوت، غیرت، شجاعت و جوانمردى مخصوص گردانید.

عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان تصریح کرد: شاگردان مکتب و تربیت‌ یافتگان رسول خدا(ص) یعنی امام علی(ع) و دیگر امامان بزرگوار شیعه به تأسی از سیره نظری و عملی رسول خدا(ص) در زمره سرآمدان اخلاق و انسانیت و پیشگامان جوانمردی به شمار می‌آیند.