به گزارش ایکنا، در این شماره از دوفصلنامه پژوهشنامه امامیه مقالاتی با عناوین «بررسی علل مادی فقدان منابع تاریخی شیعه»، «معیار وحدت و پیوستگی وجودی انسان در عوالم مختلف از دیدگاه فیاض لاهیجی و موسوی خمینی»، «تفسیر بهشت آدم: بررسی دیدگاه صدرالدین شیرازی از منظر زبان دین»، «جایگاه فلسفه و کلام در مفهومسازی خدا نزد نصیرالدین طوسی»، «بررسی مقایسهای محدوده علم غیب پیامبران در تفسیر المیزان و تفهیم القرآن»، «بررسی آموزه نجات اخروی از دیدگاه امامیه و اشاعره»، «ملاکهای شناسایی روایات شأن نزول منتقله از اهل سنت به تفاسیر شیعه»، «بررسی و نقد روایتانگارهها و گزارههای متفرد عاشورایی در أسرار الشهادة ملاآقا فاضل دربندی»، «پذیرش توبه مرتد فطری از منظر قرآن و سنت با توجه بر تعزیریبودن حکم ارتداد»، «تحلیلی بر فراوانی نقر نام حضرت علی بن موسی الرضا(ع) بر روی سکهها در عهد جانشینان نادرشاه افشار»، «کارکردهای اجتماعی دین از منظر امامیه» و «جایگاه علمی و سیاسی ملا عبدالواحد بن علی شوشتری» منتشر شده است.
در طلیعه نوشتار «بررسی علل مادی فقدان منابع تاریخی شیعه» آمده است: فقدان بخشی از منابع تاریخی شیعه دغدغهای است که برخی از متفکران به آن توجه کرده و علل مختلفی برای آن برشمردهاند. از جمله علل مادی را در زمره علتهای نابودی این آثار میدانند. گرچه علل معنوی نیز برای فقدان منابع مطرح است اما موضوع این مقاله نیست. از آنجا که به علل مادی نقش پررنگتری داده شده، این نوشتار علل مادی فقدان منابع تاریخی را میکاود و به این پرسش پاسخ میدهد که: علت مهم مادی فقدان منابع تاریخی چیست؟ بررسی گزارشهای تاریخی و رجوع به منابع برای روشنشدن علت واقعی و سهم هر کدام از علل در فقدان منابع، با رجوع به کتابخانهها و تحلیل و توصیف دادههای تاریخی روش این مقاله است. بسیاری از آثار، پیش از حمله مغول، بر اثر علل دیگری از بین رفته، و نسبتدادن مفقودشدن منابع صرفاً به حمله مغول، به عنوان مهمترین علت مادی مفقودشدن، مطلب نادرستی است که اشتهار یافته است.
نویسنده مقاله «تفسیر بهشت آدم: بررسی دیدگاه صدرالدین شیرازی از منظر زبان دین» در طلیعه نوشتار خود آورده است: ملاصدرا در تحلیل و معناشناسی واژههای زبان دین در باب اوصاف خدا قائل به اشتراک معنوی و تشکیک وجودی است. وی علاوه بر معناشناسی اوصاف خدا در تفسیر بهشت و جهنم و مسئله معاد جسمانی و به طور کلی در زبان دین، در قلمرو معاد نیز با همین دیدگاه و روش پیش رفته و کوشیده است بدون مواجهشدن با شبهات رایج، معاد جسمانی و مسائل مربوط به آن، از قبیل عذاب قبر و صراط، را تبیین کند. قصه هبوط آدم و حوا از بهشت نیز با نگاه ملاصدرا به زبان دین در قلمرو معاد گره خورده است. وی گناه آدم را مربوط به مقام چهارم از مقامهای قوس نزول انسان پیش از آغاز زندگی بر روی کره زمین میداند. از نظر او، نافرمانی آدم اتفاقی خارجی نبوده و بیان قرآن نظر به نوع انسان، یکی از ویژگیهای ماهیت انسان را متذکر میشود. اما آیات متعددی از قرآن با اشاره به فریبخوردن آدم و حوا از شیطان و آشکارشدن عورتشان پس از نافرمانی، این تفسیر را در معرض پرسش قرار داده و صراحتاً به عنوان واقعهای خارجی از این موضوع یاد کردهاند تا جایی که میگویند این دو سعی داشتند با برگ درختان بهشتی زشتیهای خود را بپوشانند. اهمیت این موضوع از آنرو است که تاکنون کسی از منظر زبان دین تفسیر ملاصدرا از بهشت آدم و نافرمانی او را نقد نکرده است. این مقاله با نگاهی توصیفیتحلیلی و به روش کتابخانهای این موضوع را میکاود.
در چکیده مقاله «جایگاه فلسفه و کلام در مفهومسازی خدا نزد نصیرالدین طوسی» میخوانیم: در فلسفه و کلام اسلامی خدا با اسامی مختلفی خوانده میشود و مفاهیمی که برای اسم خاص خدا به کار میرود در آنها متفاوت است. نصیرالدین طوسی در میانه فیلسوفان و متکلمان قرار گرفته و نگاهش به مسئله خدا نیز بهرهگیری از هر دو دیدگاه فلسفی و کلامی است. او از «صانع»، «خالق»، «باری»، «الله» و نیز «واجبالوجود» برای اسم خدا استفاده کرده است که از حیث مفهومی با هم متفاوتاند. پرسش ما در این نوشتار آن است که: مفاهیم بهکاررفته در اندیشه نصیرالدین طوسی برای خدا تا چه حد کلامی یا فلسفی است؟ آیا در مفهومسازی خدا فلسفه را کلامی، یا کلام را فلسفی کرده است؟ در این نوشتار در سه ساحت «ساختار صوری»، «محتوایی»، و «روششناسی» مفهومسازی خدا نزد نصیرالدین طوسی را بررسی میکنیم. در ساختار صوری، تمرکز بر نحوه مباحث در آثار وی و تأثیر آن بر مفهومسازی خدا در اندیشه او است؛ در ساختار محتوایی، بیشتر به خود مفهوم «خدا» و مختصات آن در کلام و فلسفه و تأثیرپذیری نصیرالدین طوسی از کلام و فلسفه در مفهومسازی خدا توجه داریم. سرانجام، در ساختار روشی، تأکید بر روش نصیرالدین طوسی در بررسی مسئله خدا است و این روش را در نحوه اثبات وجود خدا، و نیز تبیین صفات خدا بررسی میکنیم. در ضمنِ آن، جایگاه کلام و فلسفه در مفهومسازی خدا روشن میشود. نصیرالدین طوسی متکلمی است که کلام را فلسفی کرده است؛ از حیث مفهومی که برای خدا برگزیده و در اثبات وجود خدا و بیان صفاتش، نگاه غالب فلسفی را مییابیم.
نویسنده مقاله «بررسی مقایسهای محدوده علم غیب پیامبران در تفسیر المیزان و تفهیم القرآن» در طلیعه نوشتار خود آورده است: بهرهمندی پیامبران از علم غیب را اندیشمندان اسلامی بهاجمال پذیرفتهاند. در این میان، از دیرباز متفکران مسلمان درباره گستره و میزان کیفیت احاطه پیامبران و اولیای الاهی به علم غیب اختلاف نظر داشتهاند. وجود آیات نفیکننده و اثباتگر علم غیب پیامبران بر این نزاع دیرینه افزوده است. در نوشتار حاضر به روش توصیفیتحلیلی رویکرد طباطبایی و ابوالاعلی مودودی، به عنوان شاخصترین مفسران معاصر فریقین، درباره علم غیب پیامبران بررسی شده است. بررسی تفاسیر این دو محقق بیانگر آن است که هر دو در پذیرش اصل علم غیب پیامبران اشتراک نظر دارند. از نظر آنها، وحی و علم خدادادی سرچشمه علم پیامبران محسوب میشود. در مقابل، در تبیین گستره علم غیب قرائت یکسانی ندارند؛ چنانکه طباطبایی با کنار هم گذاشتن آیاتی که علم غیب را مختص خدا دانسته و آیاتی که آن را برای پیامبران ثابت میکند، نتیجه میگیرد که پیامبران از علم غیب گستردهای به اذن الاهی برخوردارند. در مقابل، مودودی با تکیه بر آیات دسته نخست، علم غیب را از غیرخدا نفی میکند و با توجه به آیه 26 و 27 سوره جن و جریان افک و نیز با توجه به برخی روایات، علم غیب پیامبران را محدود به حیطه رسالت آنان میداند.
انتهای پیام