کشف و بیان حقیقت؛ شاخصه‌ای برای خبرنگاران حرفه‌ای
خبرنگاران سربازان عرصه اطلاع‌رسانی و تنویر افکار عمومی هستند که جامعه را با حقایق و واقعیت‌های موجود آشنا می‌کنند که در این راستا رسالت بسیار مهمی بر عهده دارند.
«اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ»(سوره یوسف-آیه ۱۸)؛ به راستی چه زیباست، اندیشه‌ای که در مقابل قلم، زانو زند و واژه‌ای که در خدمت بیان حق بر آید». رشد و توسعه فرهنگی جامعه مستلزم عزم جدی خبرنگاران در آگاهی رسانی به مردم است، حال خبرنگاران راهیان وادی آگاهی و راویان عشق و آزادی و نیک‌اندیشان بلندنظر عرصه اطلاع‌رسانی هستند، خبرنگارانی که تنها در روز خبرنگار دیده می‌شوند و دیگر هیچکس سراغی از آن‌ها طی روزهای دیگر نمی‌گیرد.
خبرنگاران سربازان عرصه اطلاع‌رسانی و تنویر افکار عمومی هستند که جامعه را با حقایق و واقعیت‌های موجود آشنا می‌نمایند، از این‌رو رسالت بسیار مهمی بر عهده دارند و از جایگاه بالایی برخوردار هستند. طی دو سال اخیری که از شیوع بیماری کرونا در کشور می‌گذرد، خبرنگاران همانند سربازانی بودند که در خط مقدم این عرصه حضور داشتند و فعالیت‌های قابل توجهی را انجام دادند.
بر همین اساس، درخصوص اینکه رسانه‌ها چگونه باید اخبار منفی رو مدیریت کنند، تا هم حق مردم به دانستن تأمین شود و هم به امنیت روحی و روانی آن‌ها تعرض وارد نشود، با دو مدرس علوم ارتباطات اجتماعی، گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانیم:
سیدوحید عقیلی، مدرس علوم ارتباطات، در گفت‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: رسانه‌ها در معنای عام و روزنامه‌ها در معنای خاص باید اخبار منفی را به گونه‌ای کنترل و هدایت کنند که جنبه‌های منفی اخبار منفی و مناسبات اجتماعی ممکن و جنبه‌هایی که موجب آسیب‌های اجتماع میشود و به لحاظ روحی نیز مشکلاتی را برای افراد به همراه دارد به امنیت روحی آن‌ها تعرضی وارد نشود که البته این کار به سیاست‌گذاری‌های خبری هر یک از رسانه‌ها مربوط میشود.
وی با بیان اینکه در رسانه یک سیاست‌گذاری ارتباطی، خبری و رسانه‌ای وجود دارد، افزود: در این میان سیاست‌گذاری خبری مجموعه‌ای از روش‌ها، رویکردها، موضع‌‌گیری‌ها و اقداماتی است که در زمان بروز برخی از اتفاقات و اصولا خبر و به‌ویژه زمانی‌که اتفاقات، جنبه‌های ناخوشایندی برای جامعه داشته باشد و به نوعی استرس و اضطراب را در جامعه بیشتر کند باید اعمال شود، از این‌رو این موضوع که به چه صورت با تمامی اخبار و به ویژه اخبار منفی برخورد شود، به سیاست خبری آن رسانه باز می‌گردد.
اخلاق حرفه‌ای در خبرنگاری
این مدرس علوم ارتباطات بیان کرد: به عقیده من افرادی که تاکنون توانسته‌اند در این راستا به خوبی و حرفه‌ای عمل کنند و اصول اخلاق حرفه‌ای، رسالت و مسئولیت اجتماعی خود را انجام دهند، افرادی هستند که در کشف، بیان و نوع تقریر حقیقت به نفع مردم و سطوح جامعه عمل کرده‌اند، بدین معنا که در کشف حقیقت که کار آسانی نیست، نهایت تلاش خود را داشته‌اند.
عقیلی در ادامه تصریح کرد: از این‌رو به دلیل آسان نبودن کشف حقیقت، نیاز به خبرنگار و روزنامه نگار حرفه‌ای وجود دارد و البته مدیریت قوی را می‌طلبد تا حقیقتی را که معمولاً جامعه به آن دسترسی ندارد، پیدا کنند و زمانی‌که این حقیقت توسط این گروه کشف شد باید به وسیله تحریریه و یا افرادی که سیاست خبری یک رسانه را مشخص می‌کنند، آن خبر را نه با تندروی و جنجال بلکه آنگونه که شایسته است به گوش مخاطبان برسانند.
وی تأکید کرد: بنابراین ملاک این امر آن است که خبرنگاران و روزنامه‌نگاران حرفه‌ای، اصول اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی خود را باید با شاخصه‌هایی که وجود دارد، انجام دهند و یکی از این شاخصه‌ها آن است که در هر صورت مقید به اخلاق حرفه‌ای خود که همان کشف و بیان حقیقت است باشند. همچنین سرسپردگی به هیچ جایی نداشته باشند، چرا که این سرسپردگی ممکن است به حاکمیت هم باشد و گاهی نیز حقیقت از حاکمیت هم بالاتر است، اما در این میان نحوه بیان حقیقت، رمز و رازی دارد که مدیران رسانه‌ای به خوبی به این امر واقف هستند.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در این دورانی که زندگی می‌کنیم، مسئولیت اجتماعی و حرفه‌ای روزنامه‌نگاران و خبرنگاران در حد اعلای خود قرار دارد، زیرا این روزها و در این دوران که جنگ اقتصادی وجود دارد، اتفاقات مهمی در کشورهای همسایه از جمله عراق، افغانستان و حوزه خلیج فارس رخ می‌دهد و مسائل ناشی از تحریم‌ها، گرانی و علاوه بر این‌ها نیز بیماری کرونا و مسائل مربوط به این بیماری حدود دوسالی میشود که گریبان‌گیر مردم شده است. خبرنگاران و روزنامه‌نگاران، سخت‌ترین روزها در دوران معاصر را می‌گذرانند و به همین دلیل باید بیش از پیش مراقب جنبه‌های مسئولیت اجتماعی و اصول اخلاق حرفه‌ای خود باشند.
توجه خبرنگاران به جایگاه منافع مردم
امیدعلی مسعودی، دیگر مدرس علوم ارتباطات نیز در گفت‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: اخبار همیشه دو وجه دارد که یک وجه آن منفی است و ما باید ببینیم که وجه منفی آن شامل چه افرادی میشود. افرادی دچار فساد مالی هستند و اگر این فساد مالی را رسانه‌ها منتشر کنند، در این صورت برای این افراد چنین امری ناخوشایند است که خبرنگاری بخواهد پرده از ماجرای آن‌ها بردارد، از طرفی نیز گاهی این اخبار منفی برای مردم جنبه مثبت دارد، زیرا آن‌ها مطلع می‌شوند که چه کسانی از بیت‌المال سوء استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: بنابراین معیاری که در خبرگزاری‌ها، مطبوعات و روزنامه‌ها باید به آن دقت داشته باشند، توجه به قرارگیری جایگاه منافع مردم در میان این موارد است که معمولاً هم منافع مردم با قانون سازگار است.
این مدرس علوم ارتباطات بیان کرد: ما در رسانه‌های خود یک‌سری خط قرمزهایی داریم؛ مانند امنیت ملی، حریم خصوصی افراد و عدم اهانت به ادیان الهی که این خط قرمزها در تمامی جوامع وجود دارد و ما حق نداریم وارد حریم خصوصی افراد شویم، مگر اینکه قوه قضائیه این اجازه را به یک خبرنگار داده باشد که آن موضوع خاص را پیگیری و به آن ورود پیدا کند.
مسعودی اظهار کرد: بنابراین این نکته مهم است که باید در اخلاق رسانه‌ای خودمان تعریف کنیم که چه موضوعاتی منفی هستند و باید از آن‌ها اجتناب کرد و از طرفی نیز چه موضوعاتی خوب و مثبت هستند و باید آن‌ها را پیگیری کرد و اگر با این زاویه دید به اخبار نگاه کنیم باید گفت که برخی اخبار منفی نباید منتشر شوند.
وی در ادامه با اشاره به چگونگی مدیریت رسانه‌ها در نشر اخبار منفی تأکید کرد: در حقیقت نمی‌توانیم بگوییم که این اخبار منفی به درستی مدیریت شده و یا نشده‌اند و رسانه‌ها به چه نحوی عمل کرده‌اند، اما با این وجود می‌توان گفت که برای نمونه در بخشی از بحران‌ها مانند سیل و زلزله، رسانه‌ها به خوبی عمل کردند، اما در برخی از بحران‌ها مانند حادثه هواپیمای مسافربری اوکراین، رسانه‌ها به خوبی عمل نکردند و اخبار با تأخیر به دست مردم رسید و همان نحوه انعکاس اخبار، باعث به وجود آمدن برخی از دل‌نگرانی‌ها، سؤالات و توهمات برای مردم شد، چرا که اگر اخبار درست، به هنگام و مدیریت شده در سطح جامعه منتشر نشود ممکن است آسیب‌های جدی روحی و روانی به همراه داشته باشد.
این مدرس دانشگاه در خصوص مدیریت شدن و مدیریت نشدن برخی از اخبار نیز اظهار کرد: در این راستا دو عامل برون‌سازمانی و درونسازمانی دخالت دارند. عامل برون‌سازمانی شامل رقبای مطبوعاتی، خبرگزاری‌ها، گروه‌های فشار غیر رسمی و مسئولان میشود و عوامل درونسازمانی نیز شامل منشور اخلاق حرفه‌ای و حرفه‌ای بودن خبرنگاران میشود که اگر این دو اصل در رسانه‌های ما رعایت شود، به اتحاد افراد یک رسانه کمک خواهد کرد و در این صورت می‌تواند مدیریت درستی صورت گیرد.
مسعودی اضافه کرد: البته بخشی از این اخلاق رسانه‌ای به اهداف، چشم‌انداز و اعتقاداتی که یک رسانه دارد، باز می‌گردد که این عوامل مؤثر هستند و اگر رسانه‌ها به آن‌ها توجه داشته باشند به عملکرد مثبت آن‌ها کمک می‌کند، اما متأسفانه گاهی دیده میشود که حتی برخی از خبرنگاران به این مسائل واقف نیستند و بنابراین شاهد بعضی مشکلات در جهت نشر برخی اخبار در رسانه‌ها هستیم.
انتهای پیام
