اندر حکایت آخرین رویداد ملی قرآنی در دولت دوازدهم

به گزارش ایکنا، بیست‌وششمین مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم شامگاه چهارم مردادماه در حسینیه شماره دو جماران و با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمع معدودی از فعالان قرآنی (به خاطر رعایت پروتکل‌های بهداشتی) برگزار و طی آن از 12 خادم برگزیده قرآن در سال 1400 تجلیل شد تا به این ترتیب در دولت دوازدهم، شاهد برگزاری چهار دوره مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم باشیم، موضوعی که به نظر می‌رسد برای معاونت قرآن از اهمیت زیادی برخوردار بود. ضمن تبریک به منتخبان این دوره که در میان آنان چهره‌های شناخته‌شده‌ای از معلمان خدوم قرآن، هنرمندان، حافظان و قاریان قرآن دیده می‌شد، در این نوشتار کوشیده‌ایم تا نکاتی هرچند کوتاه در مورد این مراسم را نقد و بررسی کنیم.

1 – عجله عجیب!

بیست‌وششمین دوره مراسم تجلیل از خادمان قرآن کمترین فاصله زمانی را با دوره قبل از خود دارد. فاصله دوره بیست‌وپنجم و دوره بیست‌وششم، کمتر از پنج ماه است. بیست و پنجمین دوره این مراسم بهمن‌ماه 99 پس از یک دوره تأخیر طولانی و با حضور خادمان، در نهاد ریاست جمهوری برگزار و در آن مراسم که به صورت زنده از شبکه خبر سیما پخش شد، از برگزیدگان دوره بیست و چهارم و بیست و پنجم به صورت همزمان تجلیل شد.

جالب است یادآور شویم یکی از ادواری که بیشترین فاصله زمانی را با دوره قبل خود داشته است، دوره بیست و سوم و بیست و چهارم است، دوره بیست و سوم بهمن‌ماه سال 1397 و دوره بیست و چهارم و بیست و پنجم به صورت همزمان در بهمن ماه سال 99 برگزار شد. شک نیست برگزارکنندگان این مراسم نیز از برگزار نشدن آن در تقویم زمانی تعیین شده، ناخشنود هستند و شاید از این روی تأخیرات قبلی را در برگزاری پر شتاب آخرین دوره تجلیل از خادمان قرآن در دولت دوازدهم به خشنودی رساندند.

2 – نقش روابط در انتخاب خادمان قرآن کجاست؟

واقعیت امر این است که مسیر هر انتخابی در هر موضوعی که به تجلیل از عده‌ای ختم می‌شود سری به ارتباطات انسانی می‌زند و البته این سرکشی در مقولات مختلف از شدت و ضعف متفاوت برخوردار است، گاهی این مسیر در اختیار روابط تام قرار می‌گیرد و گاهی روابط با کم‌رنگی پیش می‌رود. به نظر می‌رسد نقش رابطه و سفارشات سازمانی بر انتخاب خادمان قرآن کریم (خاصه در دو دوره اخیر)، پررنگ‌تر از ادوار گذشته بوده است.

گفت‌وگوی منتشره ایکنا با یکی از داوران بین‌المللی قرآن و نقدهایی که در مورد انتخاب یکی از خادمان مطرح کرده است و دیگر مطالب منتشر شده طی روزهای گذشته، تأییدی بر این مدعا میان جامعه قرآنی است.

با این وجود حضور برخی اسامی میان خادمان به ویژه افرادی که هم اکنون در نهادها و وزارتخانه‌ها مسئولیت دولتی دارند، برای بسیاری از فعالان قرآنی و رسانه‌ای بهت‌انگیز و عجیب بود! انتخاب‌های بهت‌آور در حالی در ادوار اخیر پررنگ‌تر شده که فعالان قرآنی پیشکسوت و گمنامی در این خاک پهناور و به دور از هیاهوی رسانه‌ای در حقیقت کلمه در خدمت به ساحت قرآن هستند و در این گمنامی عجله و ارتباطی برای ورود در فهرست خادمان قرآن کریم ندارند.

3 – فرایند انتخاب‌ها شفاف نیست

شاید بخشی از نقدهای وارده به این آیین به موضوع شفاف نبودن فرایند انتخاب خادمان مربوط شود. این در حالی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال‌های اخیر بیشترین تأکید را بر شفاف‌سازی فرایندها داشته است، این موضوع را در معاونت قرآن و عترت و مباحث مالی این معاونت مشاهده کرده‌ایم؛ اما در حیطه انتخاب خادمان قرآن کریم این شفاف‌سازی کمتر جلوه‌گری می‌کند.

به نظر می‌رسد اگر از خادمان برگزیده قرآن در مورد شاخص‌های انتخاب به این عنوان خسیر «خادمی قرآنی» سؤال شود، پاسخ‌های یکسانی دریافت نمی‌شود، چرا که این شاخص‌ها اعلام نشده و حتی اعضای جامعه قرآنی نیز نسبت به آن مطلع نیستند! اگر شاخص‌ها اعلام عمومی شود، معیار مشخصی برای مقایسه افرادِ انتخاب شده در هر دوره با فعالانی که انتخاب نشده‌اند، وجود خواهد داشت و به تبع آن با نظرات کارشناسانه‌تری در مورد استحقاق افراد در هر دوره مواجه خواهیم شد.

4 - آیینی که جایی برای بانوان نیافت!

میان برگزیدگان قرآنی کشور در سال 1400 از جامعه پر شمار بانوان فعال قرآنی حتی یک نفر نیز حضور ندارد. بانوانی که به ادعای آمار آزمون‌ها و خروجی‌های ثبت‌نامی مؤسسات، اکثریت جامعه قرآنی را به خود اختصاص داده‌اند و آقایان را در این عرصه به سمت و سوی اقلیت بودن هدایت کرده‌اند.

با وجود در اقلیت بودن آقایان در فعالیت‌های قرآنی در مقایسه با بانوان، اما تصمیم‌گیران اصلی این عرصه آقایان هستند و کمتر بانویی را به دایره تصمیم‌گیری‌های خود راه داده‌اند. حضور کم‌رنگ بانوان در بین خادمان برگزیده البته مربوط به این دوره نیست، اگر نگاهی به بیست و شش دوره این آیین داشته باشیم، متوجه حضور بسیار محدود بانوان در بین برگزیدگان خواهیم شد.

5 – نکوداشتی برای به حاشیه راندن خادمان

در مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم آیین نکوداشتی هم برای پاسداشت خدمات آیت‌الله سیدمهدی امام جمارانی، یار دیرین امام راحل(ره) برگزار شد، این چهره شناخته شده پیشتر در چهارمین دوره تجلیل از خادمان قرآن در سال 1376 و در بخش مدیریت امور قرآنی به عنوان خادم برگزیده قرآن معرفی شده است. نکوداشتی که شاید مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم را تحت تأثیر قرار داد و باعث به حاشیه راندن خادمان قرآن شد.

از بین چهار سخنران این مراسم؛ (سیدعباس صالحی، عبدالهادی فقهی‌زاده، حجت‌الاسلام محمدعلی خسروی و مرتضی نجفی قدسی) دو نفر تمامِ وقت خود را به بیان خدمات آیت‌الله امام‌جمارانی اختصاص دادند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز نیمی از سخنانش را به خدمات این چهره قرآنی اختصاص داد.

البته در یک کلیپ نسبتاً طولانی خادمان قرآن به صورت مبسوط معرفی شدند، اما این موضوع هم نتوانست از غلبه نکوداشت بر کل مراسم بکاهد. (ذکر این مطالب به معنای نفی برگزاری نکوداشت چهره‌های پیشکسوت نیست؛ نگارنده معتقد است مراسم نکوداشت همراه با معرفی کتاب زندگینامه آیت‌الله جمارانی مراسم مستقلی را می‌طلبید.)

6 – مسئله‌ای به نام حضور رئیس جمهور!

بسیاری از فعالان قرآنی انتظار داشتند آخرین مراسم تجلیل از خادمان قرآن در دولت دوازدهم با حضور رئیس دولت برگزار شود، به خصوص در روزهایی که شمارش معکوس تحویل دولت شروع شده است، این انتظار بیش از پیش خودنمایی می‌کرد؛ انتظاری که خیلی بی مورد نبود. چرا که از سال‌های ابتدایی برگزاری این مراسم حضور رئیس‌جمهور به عنوان یک سنت مطرح شده است.

حضور بالاترین مقام اجرایی کشور در سال‌های مختلف با فراز و فرودهایی همراه بوده است، گاهی یک رئیس‌جمهور چندین دوره پشت سر هم در مراسم حضور یافته و گاهی نیز خادمان قرآن چند سال متمادی از حضور رئیس دولت در این آیین بی بهره مانده‌اند. آنچه مهم است حضور یا عدم حضور رئیس جمهور نیست، بلکه مهم‌تر از آن معطل ماندن این مراسم و تأخیرهای بسیار زیاد آن برای حضور بالاترین مقام اجرایی کشور است. موضوعی که نیاز است یک بار برای همیشه تصمیمی جدی در مورد آن گرفته شود تا شاهد بی‌نظمی زمانی در برگزاری این مراسم به دلیل عدم حضور رئیس‌جمهور نباشیم.

با وجود تمام این نکات و بسیاری نکات نگفته دیگر همچون نداشتن پخش زنده رسانه‌ای و شاید بی‌رغبتی رسانه ملی به پوشش آن و ... اما نباید اهتمام معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برپایی این مراسم را نادیده گرفت، همتی که باعث شد تا در دوران معاونت عبدالهادی فقهی‌زاده تمامی مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم برگزار شود و این چهره علمی که به از شب گذشته عنوان «خادمی قرآن» را نیز همراه دارد، با خیالی آسوده‌تر روزهای باقیمانده تا استقرار دولت جدید را سپری کند.

و سخنی با خادمان محترم قرآن:

خدمت به قرآن سعادتی است که توشه مبارک شما گرامیان شده است؛‌ توشه‌ای پر بار که حساسیت و مسئولیت خدمتگزاریتان را بیش از پیش نمایان می‌کند. خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ضمن آرزوی توفیق و سعادت همواره در راستای نشر مفاهیم انسان‌ساز قرآن در جامعه، آمادگی خود را برای برگزاری نشست‌های بازخوانی و بررسی نقش و مسئولیت اجتماعی خادمان قرآن در ایران اسلامی اعلام می‌دارد.

به قلم تیمور کاکایی