به انگیزه هفته تربیت اسلامی بررسی شد؛
مهمترین چالش‌های تربیتی در آموزش و پرورش
مشاور و نماینده وزیر آموزش و پرورش در دانشگاه فرهنگیان گفت: مهمترین چالش‌های تربیتی آموزش و پرورش را می‌توان در دو محور تبیین کرد؛ محور نخست تقدم بعد آموزشی بر تربیت و محور دوم مشکلات مربوط به کمبود نیروی انسانی کارآمد در امر تربیت است.
حجت‌الاسلام تیمور علی‌عسکری، مشاور و نماینده وزیر آموزش و پرورش در دانشگاه فرهنگیان، در گفت‌وگو با ایکنا، به مناسبت روز تربیت اسلامی (هشتم اسفندماه)، پیرامون چالش‌های تربیتی موجود در آموزش و پرورش، اظهار کرد: «به ذره گر نظری ز لطف بوتراب کند/ به آسمان رود و کار آفتاب کند». در ابتدا سالروز میلاد مسعود امام‌العارفین علی(ع) را به‌عنوان اینکه آن امام همام، معلم بزرگ و اثرگذار جامعه بشری به ویژه امت اسلامی است، تبریک عرض می‌کنم. اما در پاسخ به این پرسش باید عرض کنم که جایگاه و نقش آموزش و پرورش در تربیت انسان و کارآمدسازی جامعه و نیل به اهداف مورد نظر دینی و ملی بر کسی پوشیده نیست. در حال حاضر سیستم آموزش و پرورش ما در کنار نقاط قوت خود با چالش‌هایی نیز روبرو است.
علی‌عسکری ادامه داد: مهمترین چالش‌های تربیتی آموزش و پرورش را می‌توان در دو محور بیان کرد؛ محور نخست تقدم بعد آموزشی بر تربیت است. همه می‌دانیم که طبق نص صریح قرآن، تزکیه بر تعلیم مقدم است. مرحوم امام خمینی(ره) در رابطه با اهمیت تربیت و تزکیه نفس نسبت به آموزش می‌فرماید: «اگر بخواهد کسی تهذیب شود، با علم تهذیب نمی‌شود؛ علم انسان را تهذیب نمی‌کند. گاهی علم انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم توحید انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم عرفان انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم فقه انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم اخلاق انسان را به جهنم می‌فرستد. انسان با علم درست نمی‌شود، تزکیه می‌خواهد (یزکیهم). این بیان قرآن است که تزکیه مقدم است بر همه چیز».
وی افزود: متأسفانه در حال حاضر جنبه آموزشی بر جنبه تربیتی تقدم پیدا کرده و به مباحث آموزشی بیشتر پرداخته می‌شود. همچنین مسئله کنکور و حواشی مربوط به آن نیز موجب شده در بسیاری از موارد کار مدارس به سمت و سوی آموزش و تست‌زنی سوق پیدا کند و تربیت دانش‌آموزان از سوی خانواده‌ها و برخی مدارس در رتبه بعدی قرار گرفته است که این مسئله همیشه موجب نگرانی مقام معظم رهبری و مسئولان دلسوز کشور بوده است.
علی‌عسکری ادامه داد: مهمترین چالش‌های تربیتی آموزش و پرورش را می‌توان در دو محور بیان کرد؛ محور نخست تقدم بعد آموزشی بر تربیت است. همه می‌دانیم که طبق نص صریح قرآن، تزکیه بر تعلیم مقدم است. مرحوم امام خمینی(ره) در رابطه با اهمیت تربیت و تزکیه نفس نسبت به آموزش می‌فرماید: «اگر بخواهد کسی تهذیب شود، با علم تهذیب نمی‌شود؛ علم انسان را تهذیب نمی‌کند. گاهی علم انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم توحید انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم عرفان انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم فقه انسان را به جهنم می‌فرستد، گاهی علم اخلاق انسان را به جهنم می‌فرستد. انسان با علم درست نمی‌شود، تزکیه می‌خواهد (یزکیهم). این بیان قرآن است که تزکیه مقدم است بر همه چیز».
وی افزود: متأسفانه در حال حاضر جنبه آموزشی بر جنبه تربیتی تقدم پیدا کرده و به مباحث آموزشی بیشتر پرداخته می‌شود. همچنین مسئله کنکور و حواشی مربوط به آن نیز موجب شده در بسیاری از موارد کار مدارس به سمت و سوی آموزش و تست‌زنی سوق پیدا کند و تربیت دانش‌آموزان از سوی خانواده‌ها و برخی مدارس در رتبه بعدی قرار گرفته است که این مسئله همیشه موجب نگرانی مقام معظم رهبری و مسئولان دلسوز کشور بوده است.
تنزل انگیزه اثرگذارانه متصدیان آموزشی و تربیتی
مشاور و نماینده وزیر در دانشگاه فرهنگیان تصریح کرد: محور دوم در حیطه مشکلات مربوط به تأمین نیروی انسانی است. یکی از چالش‌های آموزش و پرورش، کمبود معلم است. شرایط امروز جامعه نیز به گونه‌ای است که تحقق اهداف تربیتی آموزش و پرورش، نیازمند بهره‌گیری از معلمانی است که علاوه بر توانایی‌های علمی، در مراتب بالایی از شایستگیهای اخلاقی و مهارت‌های اجتماعی باشند. از این رو دانشگاه فرهنگیان با هدف تربیت معلمان شایسته نظام تعلیم و تربیت و افزایش سطح کارایی نیرو‌های انسانی فعلی تشکیل شده است، اما ظرفیت این دانشگاه نیز در حال حاضر پاسخگوی نیاز آموزش و پرورش نیست و نیازمند گسترش دامنه فعالیت به لحاظ کمی و کیفی است. علاوه بر این، وجود مشکلات و برخی نابسامانی‌های معیشتی برای معلمان نیز انگیزه اثرگذارانه متصدیان آموزشی و تربیتی را تنزل داده است.
حجت‌الاسلام علی‌عسکری در ادامه و در پاسخ به این پرسش که نقش هر یک از بازیگران عرصه تربیت اعم از خانواده، معلم، مدرسه، رسانه و ... را در فرایند مهم تربیت، چگونه ارزیابی می‌کنید و اکنون در چه موقعیتی قرار دارند؟ گفت: تمامی این عوامل اعم از خانواده، مدرسه، معلم، رسانه‌ها و ... در فرایند تربیت دانش‌آموزان نقش مهم و به هم پیوسته‌ای دارند. در واقع هریک از این موارد را می‌توان به مثابه قطعه‌هایی از پازلی به هم وابسته در تعلیم و تربیت دانست که سرمایه انسانی و اجتماعی کشور از سوی آن‌ها تربیت می‌شود و تحول مدنظر مقام معظم رهبری در نظام آموزشی بدون همراهی هر یک از این موارد ممکن نیست.
وی ادامه داد: در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز که یک سند بالادستی است به این نکته اشاره شده که برای خارج ساختن آموزش و پرورش از تک ساحتی بودن آموزشی، لازم است خانواده، معلم، مدرسه، رسانه‌ها با یکدیگر همکاری و همراهی کنند. در شرایط فعلی نیز که کرونا موجب تعطیلی مدارس و کمرنگ شدن آموزش حضوری شده است، معلم، خانواده و رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه ملی، نقش آشکارتر و مؤثرتری در تعلیم و تربیت برعهده دارند.
مشاور وزیر در دانشگاه فرهنگیان درباره این پرسش که آیا کیفیت آموزش‌های فعلی در مدارس ما، می‌تواند تضمینی برای تحقق امر تربیت و پرورش دانش‌آموزان باشد؟ بیان کرد: طی سال‌های گذشته اقدامات ارزنده‌ای در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و تربیتی صورت گرفته، اما ضعف‌ها و کمبود‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد که رفع کاستی‌های موجود نیازمند تلاش بیشتری در این حیطه است. علاوه بر این، غیرحضوری شدن آموزش و تربیت در وضع فعلی، به دلیل کرونا، تا حدودی کار را سخت و پیچیده کرده است و عملی ساختن همه‌جانبه ساحت‌های شش‌گانه برآمده از سند تحول بنیادین که با مدرسه‌محوری آغاز می‌شود و در آن همه ابعاد براساس مبانی و ارزش‌های مقبول دین الهی مورد توجه قرار گرفته است را از متصدیان سلب کرده است. علاوه بر این مجازی شدن مسائل آموزشی، دانش‌آموزان را آن چنان به سوی فضای مجازی سوق داده است که موجب ایجاد نگرانی در مسائل تربیتی نیز گشته است. البته در فضای مجازی آموزه‌های قرآنی و برنامه‌سازی‌های تربیتی و پرورشی مورد توجه قرار گرفته است، اما امکان اثرگذاری معلم به روش حضوری بسیار بیشتر است.
علی‌عسکری در ادامه با اشاره به سهم آموزش و پرورش در تربیت گفت: خوب است درباره سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و اهداف ذکر شده در این سند بیشتر بیاندیشیم. براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، از جمله اهداف نظام آموزشی تربیت انسانی موحد، مؤمن و معتقد به معاد، آشنا و متعهد به مسئولیت‌ها و وظایف در برابر خدا، خود، دیگران، خودباور و دارای عزت نفس، امانتدار، دانا و توانا، پاکدامن و باحیاء، انتخاب‌گر و آزادمنش، متخلق به اخلاق اسلامی و ... است. تحقق چنین اهدافی در ذیل این سند مستلزم بهره‌گیری از ابزار و شیوه‌های خاصی است که لازم است مورد توجه و مرور قرار گیرند.
وی درباره چگونگی محقق شدن اهداف سند تحول در امر تربیت، اظهار کرد: از جمله این ابزار و روش‌ها می‌توان به تربیت معلمان شایسته توسط دانشگاه فرهنگیان که تنها دانشگاه تربیت‌محور کشور، تولید محتوای آموزشی متناسب با اهداف تربیتی نظام آموزش و پرورش، تبیین و اجرای برنامه‌های فرهنگی، تربیتی از سوب آموزش و پرورش و استفاده از توان و همکاری شرکای دستگاه تعلیم و تربیت از جمله حوزه‌های علمیه، رسانه ملی و مربیان پرورشی اشاره کرد.
حجت‌الاسلام علی‌عسکری در ادامه و در پاسخ به این پرسش که نقش هر یک از بازیگران عرصه تربیت اعم از خانواده، معلم، مدرسه، رسانه و ... را در فرایند مهم تربیت، چگونه ارزیابی می‌کنید و اکنون در چه موقعیتی قرار دارند؟ گفت: تمامی این عوامل اعم از خانواده، مدرسه، معلم، رسانه‌ها و ... در فرایند تربیت دانش‌آموزان نقش مهم و به هم پیوسته‌ای دارند. در واقع هریک از این موارد را می‌توان به مثابه قطعه‌هایی از پازلی به هم وابسته در تعلیم و تربیت دانست که سرمایه انسانی و اجتماعی کشور از سوی آن‌ها تربیت می‌شود و تحول مدنظر مقام معظم رهبری در نظام آموزشی بدون همراهی هر یک از این موارد ممکن نیست.
وی ادامه داد: در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز که یک سند بالادستی است به این نکته اشاره شده که برای خارج ساختن آموزش و پرورش از تک ساحتی بودن آموزشی، لازم است خانواده، معلم، مدرسه، رسانه‌ها با یکدیگر همکاری و همراهی کنند. در شرایط فعلی نیز که کرونا موجب تعطیلی مدارس و کمرنگ شدن آموزش حضوری شده است، معلم، خانواده و رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه ملی، نقش آشکارتر و مؤثرتری در تعلیم و تربیت برعهده دارند.
مشاور وزیر در دانشگاه فرهنگیان درباره این پرسش که آیا کیفیت آموزش‌های فعلی در مدارس ما، می‌تواند تضمینی برای تحقق امر تربیت و پرورش دانش‌آموزان باشد؟ بیان کرد: طی سال‌های گذشته اقدامات ارزنده‌ای در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و تربیتی صورت گرفته، اما ضعف‌ها و کمبود‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد که رفع کاستی‌های موجود نیازمند تلاش بیشتری در این حیطه است. علاوه بر این، غیرحضوری شدن آموزش و تربیت در وضع فعلی، به دلیل کرونا، تا حدودی کار را سخت و پیچیده کرده است و عملی ساختن همه‌جانبه ساحت‌های شش‌گانه برآمده از سند تحول بنیادین که با مدرسه‌محوری آغاز می‌شود و در آن همه ابعاد براساس مبانی و ارزش‌های مقبول دین الهی مورد توجه قرار گرفته است را از متصدیان سلب کرده است. علاوه بر این مجازی شدن مسائل آموزشی، دانش‌آموزان را آن چنان به سوی فضای مجازی سوق داده است که موجب ایجاد نگرانی در مسائل تربیتی نیز گشته است. البته در فضای مجازی آموزه‌های قرآنی و برنامه‌سازی‌های تربیتی و پرورشی مورد توجه قرار گرفته است، اما امکان اثرگذاری معلم به روش حضوری بسیار بیشتر است.
علی‌عسکری در ادامه با اشاره به سهم آموزش و پرورش در تربیت گفت: خوب است درباره سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و اهداف ذکر شده در این سند بیشتر بیاندیشیم. براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، از جمله اهداف نظام آموزشی تربیت انسانی موحد، مؤمن و معتقد به معاد، آشنا و متعهد به مسئولیت‌ها و وظایف در برابر خدا، خود، دیگران، خودباور و دارای عزت نفس، امانتدار، دانا و توانا، پاکدامن و باحیاء، انتخاب‌گر و آزادمنش، متخلق به اخلاق اسلامی و ... است. تحقق چنین اهدافی در ذیل این سند مستلزم بهره‌گیری از ابزار و شیوه‌های خاصی است که لازم است مورد توجه و مرور قرار گیرند.
وی درباره چگونگی محقق شدن اهداف سند تحول در امر تربیت، اظهار کرد: از جمله این ابزار و روش‌ها می‌توان به تربیت معلمان شایسته توسط دانشگاه فرهنگیان که تنها دانشگاه تربیت‌محور کشور، تولید محتوای آموزشی متناسب با اهداف تربیتی نظام آموزش و پرورش، تبیین و اجرای برنامه‌های فرهنگی، تربیتی از سوب آموزش و پرورش و استفاده از توان و همکاری شرکای دستگاه تعلیم و تربیت از جمله حوزه‌های علمیه، رسانه ملی و مربیان پرورشی اشاره کرد.
مباحث آموزشی با رویکرد تربیتی تدوین شوند
مشاور و نماینده وزیر آموزش و پرورش در دانشگاه فرهنگیان گفت: با این حال همیشه معلمان دلسوز و برخوردار از تخصص‌های مهم آموزشی و تربیتی بیشترین سهم را در تربیت دانش‌آموزان داشته و دارند. همان‌گونه که تحقق اهداف سند تحول نیازمند بهره‌گیری از موارد ذکر شده است، تبیین سهم آموزش و پرورش در تربیت نیز مستلزم توجه ویژه و فعال شدن هرچه بیشتر آنهاست. برای مثال دانشگاه فرهنگیان باید با یک برنامه‌ریزی دقیق تلاش کند معلمانی فرهیخته و دغدغه‌مند را به نظام آموزشی کشور تحویل دهد و یا در تولید محتوای آموزشی نیز لازم است به مسائل تربیتی دانش‌آموزان توجه جدی شود و مباحث آموزشی با رویکرد تربیتی تدوین شوند. همچنین لازم است شرکای آموزش و پرورش نیز با تبیین برنامه‌های فرهنگی و تربیتی و با همکاری همه‌جانبه با دستگاه آموزش و پرورش، این نهاد را در تربیت صحیح دانش‌آموزان و نسل آینده کشور یاری رسانند.
مطالب مرتبط
