استقامت بر ایمان؛ منشأ رفاه مادی و «توسعه رزق»

به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات‌شان در دیدار تصویری اخیر با مردم آذربایجان شرقی به مناسبت سالروز قیام 29 بهمن 1356 مردم تبریز، ذیل موضوع لوازم حل مشکلات کشور به آیات 69 سوره «عنکبوت» و 16 سوره «جن» استناد کرده و فرمودند: «وقتی این مجاهدت شد، این از خودگذشتگی به وجود آمد، خدای متعال وانمی‌گذارد؛ وَالَّذینَ جٰهَدوا فینا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنا؛ وقتی مجاهدت بندگانش ظاهر بشود، خدای متعال هم هدایت خودش را به آنها خواهد داد؛ علاوه‌ بر هدایت الهی، موفّقیّت و پیشرفت هم خواهد بود که فرمود: وَاَن لَوِ استَقاموا عَلَی الطَّریقَةِ لَاَسقَینٰهُم ماٰءً غَدَقًا. «ماء غدق» یعنی سیراب کردن از آب فراوان و آب زلال که مفسّرین می‌گویند کنایه از حلّ همه مشکلات زندگی است. اگر در این راه پافشاری کنید، استقامت کنید -استقامت یعنی منحرف نشدن- درست حرکت کنید، در همین طریق مستقیم حرکت بکنید، مسلّماً مشکلات زندگی هم حل خواهد شد، گرفتاری‌ها برطرف خواهد شد، ضعف‌ها برطرف خواهد شد؛ ما باید به این نکته همیشه توجّه داشته باشیم. اهمّیّت راهی که ملّت ایران تا امروز طی کرده بسیار بالا است؛ ما بایستی به این اهمّیّت واقف باشیم.»

در این نوشتار بنا داریم به تشریح تفاسیر مربوط به آیه 16 سوره جن بپردازیم.

متن آیه: «وَأَنْ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا»

ترجمه آیه: «و اگر [مردم‌] در راه درست، پايدارى ورزند، قطعاً آب گوارايى بديشان نوشانيم.»

نسبت مقاومت با توسعه مادی زندگی

درباه این آیه مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان چنین بیان می‌دارد که «كلمه (ان) در اول آيه مخففه از (ان) - با تشديد - است و مراد از (طريقه)، اسلام است و استقامت بر طريقه به معناى ملازمت و ثبات بر اعمال و اخلاقى است كه ايمان به خدا و به آيات او اقتضاى آن را دارد.

(ماء غدق) به معناى آب بسيار است و بعيد نيست از سياق استفاده شود كه جمله (لاسقيناهم ماء غدقا) مثلى باشد كه بخواهد توسعه در رزق را برساند، جمله (لنفتنهم فيه) هم اين احتمال را تأييد مى‌كند، چون خداى تعالى غالبا با توسعه رزق بندگان را امتحان مى‌كند و معناى آيه اين است: به درستى كه داستان از اين قرار است كه اگر جن و انس بر طريقه اسلام يعنى تسليم خدا بودن استقامت بورزند، ما رزق بسيارى روزی‌شان مى‌كنيم، تا در رزق‌شان امتحان‌شان كنيم. در نتيجه آيه شريفه در معناى آيه زير خواهد بود كه مى‌فرمايد: (و لو ان اهل القرى امنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء و الارض ).»

اثبات قرآنی کمتر بودن هزینه مقاومت از سازش

در واقع استقامت بر اعتقادات و باورهای دینی فقط ثواب و سعادت اخروی را در پی ندارد و خداوند در این آیه به صراحت بر تأثیر مقاومت و ایستادگی بر «توسعه رزق» یا به عبارت امروزی بهبود و گشایش وضعیت اقتصادی تأکید می‌کند و این آیه یادآور همان سخن است که هزینه مقاومت به مراتب کمتر از سازش است.

آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در تفسیر نمونه آورده است که «در آيات گذشته سخن از پاداش‌هاى مؤمنان در قيامت بود و در اين آيات سخن از پاداش دنيوى آنهاست مى‌فرمايد: اگر آنها؛ جن و انس، بر طريقه ايمان استقامت ورزند ما آنها را با آب فراوان سيراب مى‌كنيم؛ و ان لو استقاموا على الطريقة لاسقيناهم ماء غدقا.

باران رحمت خود را بر آنها فرو مى‌باريم و منابع و چشمه‌هاى آب حيات‌بخش را در اختيارشان مى‌گذاريم و آنجا كه آب فراوان است همه چيز فراوان است و به اين ترتيب آنها را مشمول انواع نعمت‌ها قرار مى‌دهيم.

(غدق) بر وزن شفق به معنى آب فراوان است و اين براى چندمين بار است كه قرآن مجيد روى اين مطلب تكيه مى‌كند كه ايمان و تقوى نه تنها سرچشمه بركات معنوى است كه موجب فزونى ارزاق مادى و وفور نعمت و آبادى و عمران و بركت مادى نيز مى‌باشد.

قابل توجه اينكه طبق اين بيان آنچه مايه وفور نعمت مى‌شود، استقامت بر ايمان است نه اصل ايمان؛ زيرا ايمان موقت و زودگذر نمى‌تواند چنين بركاتى از خود نشان دهد، مهم استقامت بر ايمان و تقوى است كه پاى بسيارى در آن لنگ و لرزان است.»

براین اساس از این آیه چنین برداشت کرد که:

ـ مهم‌تر از ايمان، پايدارى و استقامت بر آن است.

ـ در ميان راه‌ها، تنها يك راه حق قابل قبول است.

ـ بيان آثار و بركات ايمان، بهترين شيوه دعوت است.

ـ آثار ايمان تنها در آخرت نيست، بلكه در دنيا نيز ظاهر مى‌شود.

ـ استقامت بر راه حق ارزش است و هر استقامتى ارزش ندارد.

ـ استقامت بر راه مستقيم در طبيعت اثر مى‌گذارد.

براین مبنا چه خوب است این نکته در جامعه اسلامی تبیین شود که تأکید بر ایستادگی و مقاومت در مسیر حق و مبارزه با استکبار تنها یک آموزه شرعی برای سعادت اخروی نیست بلکه راهبردی این‌دنیایی است که اگر همراه با برنامه‌ریزی و قانونگذاری دقیق و با اجرای صحیح باشد می‌تواند رفاه مادی و توسعه اقتصادی را نیز همراه داشته باشد.

مجتی برزگری