غدیر؛ میثاق آسمانی

به گزارش ایکنا از لرستان، در آخرین حج پیامبر با عنوان حجةالوداع، فرشته وحی بر رسول خاتم نازل شد و اکمال دین را به معرفی امیرمومنان به‌عنوان ولی وصی و جانشین بعد از پیغمبر معرفی می‌کند در این راستا بهنام فروتن‌نیا در یادداشتی به تحلیل واقعه عید غدیرخم پرداخته است که متن آن از خاطرتان می‌گذارد:

عید غدیر خم از وقایع تاریخی صدر اسلام است که امین وحی در این روز بر قلب پیامبر اسلام نازل شده و عرض می‌کند، اگر آنچه که به تو امر شده است را به مردم نرسانی تبلیغ رسالت و اداء وظیفه نکرده‌ای. فرمانی الهی، امر و تهديد به اين كه اگر آن را انجام ندهد، تبليغ رسالت ننموده است، فرمان عملى ساختن جانشينى على(ع) را صادر کرد.

خاتم پیغمبران پس از اقرار گرفتن از مردم مبنی‌بر این‌که آن حضرت بر مومنان از خودشان اولی و سزاوارتر است، این سخن را فرمود: هر که من مولای اویم، پس علی(ع) مولای اوست و ایراد این سخن برای آن بوده است که همان ولایت نبوی را برای علی بن ابی طالب(ع) اثبات فرماید.
غدیر میثاق آسمانی انسان با خدا بود و در غدیر دین خدا کامل و نعمت الهی بر انسان به نهایت رسید و غدیر تثبیت حاکمیت ولایت صالحان شد تا سرچشمه جوشان امامت و ولایت باشد.

خطبه غدیر؛ اجرای فرمان الهی

پیامبر اسلام(ص) هنگام بازگشت از حجةالوداع ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم قمری در مکانی به نام غدیر خم، در حضور بیش از ۱۲۰  هزار نفر امام علی(ع) را، ولی و جانشین خود معرفی کرد. حاضران در آن واقعه که بزرگان صحابه نیز در میان‌شان بودند، با امام علی(ع) بیعت کردند. خطبه غدیر سخنرانی پیامبر اکرم(ص) است که در محل معروف غدیر خم ایراد شد. خطبه غدیرخم از حمد و ثنا خداوند شروع و به امامت امام علی(ع)، فرزندانش و معرفی امامت ختم می‌شود.

علی(ع)؛ بهترین انتخاب خدا

پیامبر (ص) در بخش دیگری از خطبه غدیر با برشمردن صفات حضرت علی(ع) و نشانه‌های توجه خدا به امامت علی(ع) می‌فرماید: او نخستین مؤمن به خدا و رسول اوست و کسی در ایمان، به او سبقت نجسته. و همو جان خود را فدای رسول‌الله نموده و با او همراه بوده است تنها اوست که همراه رسول خدا عبادت خداوند می‌کرد و جز او کسی چنین نبود. آن چه پروردگارم از کتاب خویش و حلال و حرامش به من آموخته در اختیار علی نهاده‌ام. اولین نمازگزار و پرستش‌گر خدا به همراه من است. از سوی خداوند به او فرمان دادم تا در شب هجرت در بستر من بیارامد و او نیز فرمان برده، پذیرفت که جان خود را فدای من کند.

هان مردمان! او را برتر دانید، که خداوند او را برگزیده؛ و پیشوایی او را بپذیرید، که خداوند او را برپا کرده است. هان مردمان! علی را برتر دانید؛ که او برترین مردمان از مرد و زن پس از من است؛ تا آن هنگام که آفریدگان پایدارند و روزی‌شان فرود آید. هان مردمان! در قرآن اندیشه کنید و ژرفی آیات آن‌را دریابید و بر محکماتش نظر کنید و از متشابهاتش پیروی ننمایید. پس به خدا سوگند که باطن‌ها و تفسیر آن‌را آشکار نمی‌کند مگر همین که دست و بازوی او را گرفته و بالا آورده‌ام و اعلام می‌دارم که: هر آن که من سرپرست اویم، این علی سرپرست اوست. و او علی(ع) است؛ برادر و وصی من که سرپرستی و ولایت او حکمی است از سوی خدا که بر من فرستاده شده است.

غدیر؛ توصیف علی(ع)

در بخش دوم خطبه غدیر پیامیر(ص) ابلاغ خداوند را چنین می‌فرماید: «به نام خداوند همه مهرِ مهرورز. ای فرستاده ما! آن‌چه از سوی پروردگارت درباری علی و خلافت او بر تو فرود آمده بر مردم ابلاغ کن، وگرنه رسالت خداوندی را به انجام نرسانده‌ای؛ و او تو را از آسیب مردمان نگاه می‌دارد. هان مردمان! آنچه بر من فرود آمده، در تبلیغ آن کوتاهی نکرده‌ام و حال برایتان سبب نزول آیه را بیان می‌کنم: همانا جبرئیل سه مرتبه بر من فرود آمد و فرمانی آورد که در این مکان به پا خیزم و به هر سفید و سیاهی اعلام کنم که علی(ع) برادر، وصی و جانشین من در میان امت و امام پس از من بوده. جایگاه او نسبت به من به‌سان هارون نسبت به موسی است، لیکن پیامبری پس از من نخواهد بود او صاحب اختیارتان پس از خدا و رسول است؛ و پروردگارم آیه‌ای بر من نازل فرموده که: «همانا ولی، صاحب اختیار و سرپرست شما، خدا و پیامبر او و ایمانیانی هستند که نماز به پا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌پردازند» و هر آینه علی(ع) نماز به پا داشته و در رکوع زکات پرداخته و پیوسته خداخواه است.

غدیر؛ پیام جهانی

هان مردمان! بدانید این آیه درباری اوست. ژرفی آن را فهم کنید و بدانید که خداوند او را برایتان صاحب اختیار و امام قرار داده، پیروی او را بر مهاجران و انصار و آنان که به نیکی از ایشان پیروی می کنند و بر صحرانشینان و شهروندان و بر عجم، عرب، آزاد و برده و بر کوچک و بزرگ و سفید و سیاه و بر هر یکتاپرست لازم شمرده است.

حضرت محمد(ص) در ادامه خطبه حیاتی غدیر به ترسیم نحوه ترویج دین اسلام می‌پردازد و تداوم امامت امت را تا پایان چنین بیان می‌دارد: هان مردمان! همانا علی و پاکان از فرزندانم از نسل او، یادگار گرانسنگ کوچکترند و قرآن یادگار گرانسنگ بزرگ‌تر. هر یک از این دو از دیگر همراه خود خبر می‌دهد و با آن سازگار است. آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند. هان! بدانید که آنان امانت‌داران خداوند در میان آفریدگان و حاکمان او در زمین اویند. هشدار که من وظیفه خود را ادا کردم. هشدار که من آن چه بر عهده‌ام بود ابلاغ کردم و به گوش‌تان رساندم و روشن نمودم. بدانید که این سخن خدا بود و من از سوی او سخن گفتم. هشدار که هرگز به‌جز این برادرم کسی نباید امیرالمؤمنین خوانده شود. هشدار که پس از من امارت مؤمنان بری کسی جز او روا نباشد. مردمان! نور از سوی خداوند عزّوجل در جان من، سپس در جان علی(ع)، آن گاه در نسل او تا قائم مهدی(عج) که حق خدا و ما را می‌ستاند. چرا که خداوند عزّوجل ما را بر کوتاهی کنندگان، ستیزه گران، ناسازگاران، خائنان، گنهکاران، ستمکاران و غاصبان از تمامی جهانیان دلیل و راهنما و حجت آورده است.

سخن آخر

غدیر تنها یک روز نیست، غدیر آغاز تاریخی به وسعت جهان و به عمق بشریت و انسانیت است. واقعه عظیم غدیر به عنوان راهبرد اساسی اسلام پس از پیامبر(ص) چهار جهت اصلی برای تداوم دین اسلام به استناد خطبه غدیر توسط پیامبر تشریح شد: حکومت و ولایت مطلق بر مردم، هدایت مردم به‌سوی خداوند، پاسخ‌گویی نیازهای علمی مردم، جنگ با دشمنان اسلام. جانشینی حضرت علی(ع) در روز غدیر ابلاغ شد اما این جانشینی بر اساس یک دوره زمانی و آزمون الهی بوده که نشانه های آن فراوان است و پیامبر(ص) در خطبه غدیر با مراجعه به آیات قرآن وبیان فضایل علی(ع) در ترویج اسلام و دلاوری‌های ایشان در حفاظت از پیامبر او را برگزیده خداو تنها فرد شایسته جانشینی بر منصب امامت معرفی می‌کند. اگر چه عید غدیر سند حقانیت امامت علی(ع) است اما توجه به آموزه‌های فرهنگی غدیر و ابعاد و ویژگی‌های این واقعه بزرگ در ترویج سبک زندگی اسلامی بر اساس روایات اهل‌بیت(ع) می‌تواند نقش گسترده در حوزه تبیین دین و فرهنگ داشته باشد. بدون شک ترویج کارکردهای اجتماعی فرهنگی غدیر می‌تواند به‌عنوان الگوی فرهنگ ساز در در ابعاد اخلاق فردی، اجتماعی، الهی و سیاسی در راستای تمدن سازی نوین اسلامی مطرح شود.