چل‌سرو؛ فالی که به تمام ابعاد زندگی می‌پردازد

به گزارش ایکنا از لرستان، مردم لرستان از دیرباز به فال چل(چهل) سرو اعتقاد فراوانی داشته‌اند به‌طوری‌که برای انجام برخی کارها مانند زمان و روز عروسی، پاسخ به خواستگار، مسافرت و موارد دیگر از فال چهل سرو کمک می‌گرفتند.امروزه نیز خواندن چهل سرو در دورهمی و محافل شبانه شادی و صمیمیتی خاص را ایجاد می‌کند، حال و هوایی که بسیاری از مردم استان آن را تجربه کرده‌اند، چهل سرو بخشی از تاریخ، فرهنگ و هویت مردم لرستان است که با گذشت صدها سال اما همچنان کارکرد خود را حفظ کرده است.

چهل سرو؛ راه‌حلی برای رسیدن به جواب

بهزاد پاکدل، مسئول انجمن آیین‌های سنتی لرستان در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به این‌که ریشه چهل سرو به بدو خلقت برمی‌گردد، گفت: ریشه گرایش بشر به این آیین‌ها و شیوه‌ها از آن‌جا نشئت می‌گیرد که همواره آدمی از معماهای ناشناخته و از موضوعاتی که مغز و عقلش قادر به تجزیه و تحلیل آن‌ها نبوده هراسان بوده، بنابراین برای یافتن جواب سراغ ابداعاتی مانند چهل سرو رفته‌اند.

وی افزود: ویژگی چهل سرو این است که از دل خود مردم بر می‌خیزد و منطبق با مذهب، آیین، باور و اعتقادات مردم است مانند «بره تیله دت دان و نوم شوما / مر علی رحم که و بنه تومم» معنی: «گروهی دختران نوجوان از میان شخمم گذشتند، مگر علی رحم کند به کشتم» این بیت با وجود مردم لرستان، باور و اعتقاد مذهبی که به امام علی(ع) داشته گره‌ خورده همچنین ارتباطی که با زمین و فرهنگی که حاکم بوده است.

پاکدل با بیان این‌که نه‌تنها این ابیات بلکه بسیاری از ابیات چهل سرو دارای جنبه‌های بصری، مذهبی، باوری و جغرافیایی است و این نشان می‌دهد که ابیات چه‌قدر قدرتمند و ماندگار هستند، ادامه داد: با وجود این‌که گفتن ابیات در چهل سرو مهم است اما درک محتوی و برداشتی که از معنا و مفهوم می‌شود مهم‌تر است.

چهل سرو حاصل تلاش شاعران گمنام

مسئول انجمن آیین‌های سنتی لرستان با بیان این‌که ابیات چهل سرو شاعر مشخصی نداشته‌اند، یعنی هرکسی به فراخور علم و دانشش بیتی سروده زیرا مردم خرم‌آباد از طبع شعر خوبی برخوردار بوده‌اند و ممکن است برخی ابیات به اشعار شاعران نامی همچون میر نوروز نزدیک باشند اما 99 درصد ابیات متعلق به شاعران گمنام است، گفت: متأسفانه برای جمع‌آوری ابیات چهل سرو دیر دست به کار شدیم و بسیاری از ابیات ناب و نغز در سینه بزرگان زیر خاک رفته‌اند، البته من حدود 25 سال پیش هشت هزار بیت را جمع‌آوری کردم.

وی با اشاره به این‌که ابیات چهل سرو لکی است، ادامه داد: لکی زبان عبادت مردم غرب کشور و لرستان بوده، به گفته یکی‌از مفاخر ادبی بیشتر قسم‌ها لکی است در واقع لکی زبان نیایش و لری زبان محاوره‌ای بوده است.

چهل سرو به تمام ابعاد زندگی می‌پردازد

مسئول انجمن آیین‌های سنتی لرستان درباره پیشینه چهل سرو نیز گفت: قطع به یقین چهل سرو در لرستان به قبل از اسلام برمی‌گردد زیرا مستندات فراوانی در این زمینه وجود دارد اما پس‌از اسلام ابیات نیز رنگ و بوی اسلام گرفت، اما این‌که چرا به چهل سرو معروف شده علتش مقدس بودن عدد چهل در دوره همه پیامبران بوده است.

پاکدل با بیان این‌که ابیات چهل سرو تنها شامل ابیات عاشقانه نیست، اظهارکرد: چهل سرو به همه جنبه‌های زندگی از عاشقانه، عارفانه، حماسی و حتی طنز می‌پردازد، به‌عنوان نمونه «می می تو پیری دمت قوپیایه / شوی و کر کردن آر تو منایه»، اما به‌دلیل این‌که ابیات عاشقانه با موسیقی لری هم‌خوانی داشت بنابراین ابیات عاشقانه عمومیت پیدا کرد.

وی با بیان این‌که چهل سرو زندگی مردم لرستان است، یک دیوان ادبیات و منبع واژه‌شناسی لکی است، چهل سرو تاریخ، فرهنگ و جغرافیای لرستان است، هر آن‌چه پیرامون زندگی مردم لرستان است در چهل سرو نمود پیدا می‌کند کمااینکه هیچ ادبیاتی پیدا نمی‌شود که چنین غنایی نداشته باشد، افزود: زمانی‌که آیینی چند هزار سال دوام می‌آورد یعنی این آیین پُر است و قدرت دارد، بسیاری از آیین‌های خرافی ما از بین رفت اما آیین‌هایی مانند چهل سرو که ریشه داشته و منطبق با دین بودند ماندگار مانده‌اند.

پاکدل در خصوص زمان انجام فال چهل سرو نیز گفت: بیشتر در فصل زمستان بوده که کارهای عمرانی و مراسم عروسی برگزار می‌شد و مردم فراغ بال بیشتری داشتند اقدام به گرفتن فال چهل سرو می‌کردند، چهل سرو هم‌اکنون نیز توسط عده قابل‌توجهی از مردم انجام می‌شود.

وی ضمن انتقاد از اهالی فرهنگ لرستان اظهارکرد: متأسفانه در عصر جدید صاحبان فرهنگ کدام سنگ خودشان را به سینه می‌زنند، بدبختی اینجاست که اصحاب فرهنگ خودشان دچار مشکل شده و دنبال نام هستند تا این‌که نامی را زنده کنند و همین امر موجب شده مردم از واقعیت آیین‌ها دور شده‌اند، مشکل دیگر این‌که مردم با واژه‌های به‌کار برده شده در چهل سرو آشنا نیستند.

یادآور می‎شود، فردی که تسبیح را در دست دارد سه دانه را با نیت و نام بردن از الله، محمد و علی جدا و سپس فرمان شروع فال را می‌دهد، هنگام گرفتن فال کافی است قسمتی از ابتدای بیت که معمولاً دو واژه است خوانده شود اما بیت آخر کامل خوانده شده و تفسیر می‌شود.