افضل‌القراء و سلوکی که گمشده این روزهاست / یادی از استاد علی مختاری امیرمجدی + عکس و تلاوت
استاد علی مختاری امیرمجدی، شایسته‌تر از هرکسی در آن زمان برای دریافت عنوان افضل‌القراء بود و به دلیل آشنایی با نغمات و همچنین سعی در القای معانی آیات به مستمعین، تلاوت‌های بسیار دلنشین و فنی از خود به یادگار گذاشت و نسل جدید از شنیدن آن صدا همچون بسیاری از صداهای ماندگار دیگر محروم شده است.
به گزارش ایکنا؛ روز معلم همیشه بهانه‌ای بوده برای قدردانی از کسانی که چشم‌های ما را اولین بار به روی روشنی باز کرده و دیدی دوباره به دنیا به ما هدیه دادهاند. معلم‌هایی که درس اخلاق را سرلوحه تمام آموختنی‌ها قرار دادند تا این مسیر با آرامش بیشتری طی شود، ایران اسلامی ما از این دست معلم‌ها در هر زمان و هر مکانی کم نداشته است.
در ایامی که دغدغه مردم کمتر مسائل دینی بود و بیش از هر زمانی در گیرودار روزمره‌های زندگی و معیشت و مبارزه با بیماری‌هایی همچون مالاریا و ... بودند؛ در آن دورانی که تب، همه جا را فرا گرفته بود، کودکی کیلومترها دورتر از خانه خود به دنیا آمد تا بعدها، نسلی از قاریان قرآن، افتخار خود را شاگردی او بدانند. کسی که حالا نزدیک به ۱۰۰ سال بعد از آمدنش باید حسرت این را داشته باشیم که چرا روزمرگی‌ها اجازه نداد، لحظه‌ای یادی از آنچه که او بوده است، داشته باشیم و تب نکنیم از اینکه از فراموشی‌اش هیچ خیالی به ما دست ندهد.
از به دنیا آمدنش، کیلومترها دورتر از خانه، آن هم سفری همچون حج، قابل حدس بود که او یکی چون دیگران نیست. این نوع تولد شاید تعبیری بود بر سرنوشت او و تعالی یافتنش در مسیر قرآن و آموزش آن به دیگران.
این استاد صاحب نام که نسل امروزی قاریان و حافظان قرآن شاید کمتر یادی از او در ذهن داشته باشند، در سال 1302 هجری شمسی در شهر مدینه منوره به دنیا آمد. در مشهد که یکی از مکاتب مهم تلاوت قرآن کریم است، بالنده شد و زیر نظر پدر و مادر به یادگیری قرآن پرداخت.
مادرش، زنی بود، عالمه و فاضله همچون اجداد او که همگی از فضلاء و روحانیون اهل علم بوده و در بجنورد، متصدی یکی از حوزه‌های علمیه این شهر بوده‌اند. او با الهام از مادر، به همراه برادر کوچک‌تر در جلسات قرآنی که در حرم مطهر امام رضا(ع) برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. در آن زمان، استاد «حافظیان» جلسه‌دار شناخته‌‌شده‌ای در مشهد بود که استعداد و صدای زیبای او را کشف کرد و همین باعث تثبیت حضورش در جلسه قرآن استاد حافظیان و بهره‌مند شدن از آن دریای مواج علم قرآنی شد.
سال‌ها بعد که خود را در ردای یک معلم دید، اقدام به تشکیل جلسات قرآن در شهر مشهد مقدس کرد که شناخته‌شده‌ترین آنها مسجد کرامت و حسینیه خیاط‌ها بود. مسجد کرامت همان مسجدی است که این روزها با جلسات تفسیر مقام معظم رهبری شناخته می‌شود، اما نام این استاد نیز از جمله نام‌های گره خورده با این مسجد است.
علی مختاری امیرمجدی، حالا به یک استاد تمام که شاگردان زیادی دور او حلقه زده بودند، تبدیل شده و عنوان استاد برازنده‌ترین عنوان برای اوست، استادی که سلوک رفتاری‌اش باعث شده بود تا نسل تازه بلوغ‌یافته مشهد گرداگردش جمع شوند و آنچه که نسل‌های بعد مشهد به آن نیاز داشت، بیاموزند. در همین دوران بود که به خاطر فضیلت‌های فراوان رفته رفته لقب «افضل القراء» را از مردم گرفت. او که شایسته‌تر از هر کسی در آن زمان برای دریافت این عنوان بود و این را مردم نیز متوجه شده بودند، به دلیل آشنایی با نغمات و همچنین سعی در القای معانی آیات به مستمعین، تلاوت‌های بسیار دلنشین و فنی از خود به یادگار گذاشت که در آرشیوها خاک می‌خورد و نسل جدید از شنیدن آن صدا همچون بسیاری از صداهای ماندگار دیگر محروم‌اند.
او از پنجره حنجره‌اش با صدایی دلنشین ندا سر می‌داد برای استماع زیباترین کلمات. تلاوت‌های دلنشین استاد علی مختاری حالا و چند دهه پس از شنیده شدن اولیه، هنوز هم به نیکی یاد می‌شود و داستان دلنشینی آن تلاوت‌ها برای مستمعین نقل جلسات اساتید مشهد شده است و این را شاگردان او که حالا از اساتید تراز اول کشور هستند، نیز اذعان دارند.
در آن دوران و برخلاف برخی از اساتید که از سبک‌های عراقی در تلاوت قرآن تبعیت می‌کردند، این استاد علی مختاری بود که بر استماع تلاوت قاریان شهیر مصری همچون «مصطفی اسماعیل» تاکید داشت و خود او نیز به نیکوترین وجه ممکن، سبک این استاد را تلاوت می‌کرد، گویی مصطفایی دیگر نه در مصر که در شرق ایران ظهور کرده و یکی از چندین رسالتش معرفی قاریان مصری به ایرانیان است. غالب شاگردان او نیز علاقه فراوانی به تقلید از این استاد بزرگ داشتند و اینگونه بود که سبک قاریان مصری و به خصوص مصطفی اسماعیل همه‌گیر شد.
از عواملی که وی را در تبدیل شدن به یک استاد قرائت قرآن و متخلق به اخلاق قرآنی کمک کرد، تحصیلات حوزوی وی بود که تا سطوح عالیه ادامه یافت و هم‌زمان معلمی قرآن در مدارس مذهبی در دوران رژیم طاغوت نیز بر توان‌مندی‌های او به عنوان یک معلم قرآن افزوده بود.
از میان شاگردان استاد مختاری می‌توان به افرادی همچون «سیدمرتضی سادات‌فاطمی»، «کاظم محمدزاده»، «هاشم روغنی» و... از اساتید و قاریان صاحب‌نام جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد که هر کدام در گوشه‌ای از ایران اسلامی کرسی تلاوتی دایر کرده‌اند.
استاد علی مختاری به اذعان بسیاری از شاگردانش از لحاظ علمی، دارای شخصیتی فاضل بوده و آشنایی کاملی با مقدمات فهم قرآن کریم و تفاسیر قرآن داشته است به گونه‌ای که قرآن را می‌فهمید و به معانی آن آگاهی داشت و اگر تعبیر مفسر را به کار ببریم در شأن ایشان اغراق نشده است.
او خصوصیاتی داشت که سبب می‌شد، محبوب دل‌ها شود و عنوان افضل‌القراء بیشتر از همیشه درخور او باشد. تواضع مثال‌زدنی، حسن سلوک، چهره خندان و بسیاری خصوصیات اخلاقی دیگر که برای شاگردان او الهام‌بخش بود. افرادی که با ایشان ارتباط داشتند به سبب سلوک اخلاقی ایشان به قرآن و فعالیت‌های قرآنی علاقه‌مند می‌شدند.
ظاهر امر نشان می‌دهد که استاد مختاری میانه خوبی با مسابقات نداشته است، مسابقاتی که این روزها تبدیل به قله آرزوی هر قاری جوان و با تجربه‌ای شده است، روزگاری هیچ محبوبیتی نزد اساتید نداشته است. «سیدمجتبی سادات‌فاطمی» در گفت‌وگویی در مورد استاد خود علی مختاری و سلوک رفتاری او گفته است: «هر زمان که با ایشان روبه‌رو می‌شدیم، اولین نکته‌ای که توجه ما را جلب می‌کرد روی خوش در مقابل اطرافیان و شاگردان کوچک‌تر بود. اوایل دهه 60 که نوجوان بودم، در جلسه استاد مختاری شرکت می‌کردم. ایشان قرآن را معمولاً از حفظ و به صوتی زیبا و دلنشین، تلاوت می‌کردند. مسابقات قرآن قبل از انقلاب كه تشریفاتی و دولتی بود، توسط قاریان ممتاز تحریم شده بود. بعد از انقلاب هم ایشان كسی را نه تشویق و نه نهی می‌كردند. یك شب در حسینیه خیاط‌ها در خدمت ایشان بودیم كه یكی از قاریان ممتاز با عجله آمد و به حاج‌آقا مرتضی برادر بزرگ‌تر بنده گفت سریعاً بیایید برویم تهران، فردا صبح، مسابقات سراسری است ولی فلان شخص به ما گفته هفته بعد است و خودش برای مسابقات به تهران رفته است. استاد مختاری گفت لازم نیست بروید. آن قاری ممتاز با اصراری دوباره رو به استاد مختاری کرد و گفت استاد آنها به ما كلك زده‌اند و نمی‌خواهند ما شركت كنیم؛ استاد جواب داد که اشكال ندارد، شما اگر شاگرد من هستید، از این مسابقه صرف‌نظر کنید.» همین استناد برای بی‌اهمیتی مسابقات نزد اساتید پیشکسوت کفایت می‌کند.
اغلب شاگردان استاد مختاری به تأکیدات او بر تکیه بر تلاوت‌های قاریان اصیل مصری اشاره دارند. استاد مختاری اعتقاد داشت با تکیه بر تلاوت قاریان اصیل، تلاوت یک قاری ساخته می‌شود؛ چرا که قاریان اصیل مصری تلاوت معنامحور را به خوبی رعایت می‌کردند. استاد به همین دلیل به شاگردان خود توصیه می‌کرد که این تلاوت‌ها علاوه بر تقویت بنیه تجویدی و لحنی، سبب می‌شود ناخودآگاه تلاوت به سمت معناگرایی و توجه به مفاهیم والای قرآنی سوق پیدا کند.
بسیاری از شاگردان استاد مختاری در عین آموختن نکات ناب تلاوت در محضر او، درس اخلاق نیز آموختند و درصدد انتقال آن درس‌ها به شاگردان خود بوده و هستند. اگرچه عده‌ای استاد محمدتقی مروت را پایه‌گذار سبک نوین تلاوت می‌دانند، اما عده‌ای دیگر استاد علی مختاری را ترویج‌دهنده اصلی سبک‌های نوین تلاوت در بین قاریان می‌دانند. آنچه البته مهم است، پرچمی است که اساتیدی همچون مختاری و مروت به دست نسل بعد از خود دادهاند تا تلاوت قرآن در ایران سال‌ها بعد از آنها نیز مستمع داشته باشد و راهی که با تلاش این اساتید آغاز شده است، ادامه یابد.
سرانجام افضل‌القراء ایران اسلامی در حالی که شاگردان زیادی برای گسترش تلاوت اصیل تربیت کرده بود روز نهم آذرماه 1372 در شهر مشهد رخت از جهان فروبست تا یاد و خاطره تلاوت‌های دلنشین مصطفای ایران برای همیشه در اذهان ماندگار شود.
در ذیل تلاوت استاد علی مختاری امیرمجدی را می‌شنوید.
انتهای پیام
