عقلِ عقل مشکلات جهان را حل می‌کند

به گزارش ایکنا؛ آیین نکوداشت علمی مهدی گلشنی، امروز، پنجم اسفندماه با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

حمید تنکابنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این مراسم بیان کرد: جهان ما جهانی است که اجماع اکثر فلاسفه غرب بر این است که با بحران مواجه شده و در این جهان باید تبیین کنیم که نقش نخبگان علمی نظیر دکتر گلشنی در برطرف کردن این بحران‌ها چیست و همچنین تبیین شود که ریشه این بحران‌ها کجا است و چرا ارزش‌های الهی و انسانی در جامعه فروپاشیده است.

وی تصریح کرد: دکتر گلشنی، در یکی از کتب خود آورده‌اند «معلوم شد که خود علم نیز نمی‌تواند جلوی سوء استفاده علم از علم در جهت تخریب محیط زیست و نابودی انسان‌ها را بگیرد». اما این علم بر اساس کدام پارادایم تولید شده است و این دانشمندان و نخبگان بر اساس کدام پارادایم کار کرده‌اند؟ پاسخ اینجا است که عملکرد آنان، متکی بر یک نوع عقل ابزاری است و بر این اساس تصمیم گرفته‌اند، لذا از علم نیز استفاده نادرست شده است.

تنکابنی افزود: کسانی که جنگ‌های جهانی را به راه انداختند و زندگی انسان‌ها را نابود کردند و همچنین کسانی که می‌توانند تصمیم بگیرند که بمب اتم منفجر کنند، در حالی که دو ماه از خودکشی هیتلر گذشته بود و جنگ در حال اتمام بود، نشان می‌دهند که اسیر عقل ابزاری هستند که می‌توانند عدد را با عدد مقایسه و فاجعه ایجاد کنند. در نهایت نیز بگویند که برای جلوگیری از ادامه جنگ از بمب اتم استفاده کردیم. حتی مشاور وزارت دفاع آمریکا نیز می‌گفت می‌خواستیم این بمب‌ها را امتحان کنیم. بنابراین روند جامعه به گونه‌ای بوده که نمی‌توانیم اطمینان داشته باشیم که ارزش‌های بشر در آن تداوم می‌باید یا خیر.

وی تصریح کرد: برخی از فلاسفه در برخی کتب خود می‌گویند که در قفس آهنین عقل صوری هستیم و از نامعقولی‌های عقلانیت سخن می‌گویند. هیچ کدام هم چاره‌ای توصیه نمی‌کنند. برخی از آنها می‌گویند که در این زمینه، کار درست انجام می‌دهیم، اما کارهای درست انجام نمی‌دهیم.

جایگزین عقل ابزاری

تنکابنی افزود: بنابراین، اجماعی در میان نخبگان وجود دارد که جامعه جهانی با بحران مواجه است و یکی از دلایل آن نیز تکیه بر پارادایم عقل ابزاری و صوری است. چه اینکه در جامعه خود ما نیز اینطور است و به یکباره شاهد فساد سازمان‌یافته و گسترده‌ای می‌شویم که برای توسعه نیز موانعی را ایجاد می‌کند. اما این همه اتفافات بد، بر اساس عقل ابزاری است و باید توجه کنیم که برای این عقل ما جایگزین بهتری داریم و می‌توانیم با وجود افرادی که ممتاز هستند از این بحران عبور کنیم. در فرهنگ اسلامی خود نیز این شخصیت‌ها را داشته‌ایم.

وی تصریح کرد: البته باید به عقل دیگر توجه داشت که در شعر می‌گوید «عقل دفترها کند یکسر سیاه، عقل عقل آفاق دارد پر ز ماه». بنابراین آنچه که مهم است عقلِ عقل است که این عقل دیگر جزئی نیست و عرفان، دین و عشق را نیز در خود جای می‌دهد. دکتر گلشنی نیز به این عقلِ عقل همواره توجه کرده‌اند. با توجه به شناختی که از ایشان دارم باید بگویم که رفتار ایشان متکی بر پارادایم عقلِ عقل است نه عقل ابزاری و تجربی. برای همین، ایشان دارای ویژگی‌های درس‌آموزی است.

دکتر گلشنی دائما به‌روز هستند و این نشان علمی و چالاکی ذهنی ایشان کم‌نظیر است، چون جوشش درونی دارند. در حقیقت آمده‌اند که در این جهان زندگی کنند تا قیمت پیدا کنند نه اینکه به هر قیمتی زندگی کنند. همچنین باور دارم که دکتر گلشنی به تفکر انتقادی باور دارند

تنکابنی افزود: یکی از این ویژگی‌ها، فهم عالمانه ایشان است. درصد کمی هستند که 90 سال عمر می‌کنند، اما بقیه افراد، یک سال را 90 بار تکرار می‌کنند. دکتر گلشنی دائما به‌روز هستند و این نشان علمی و چالاکی ذهنی ایشان کم‌نظیر است، چون جوشش درونی دارند. در حقیقت آمده‌اند که در این جهان زندگی کنند تا قیمت پیدا کنند نه اینکه به هر قیمتی زندگی کنند. همچنین باور دارم که دکتر گلشنی به تفکر انتقادی باور دارند.

وی تصریح کرد: ایشان به چپ و راست و ... وابستگی ندارند و نسبت به بالادستان خود احترام گذاشته‌اند و نسبت به کارکنان خود نیز متواضع بوده‌اند و این نیز از مواردی است که بر کرسی عقل استوار است. بسیاری از اوقات ما نسبت به شرایط درد و دل‌هایی داریم اما هر زمان که با دکتر گلشنی جلساتی داشتیم ایشان نسبت به حل مسائل امیدوار بودند. یکی دیگر از تلاش‌هایی که ایشان در شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتند در زمینه فرار مغزها بود چه اینکه ایشان در جهت بهبود این فضای کسوف خرد که در دانشگاه‌ها رخ داده بود سعی می‌کردند و باید از ایشان به عنوان یک متفکر پویا و بسیار ناب اسم برد.