قرآن و تشکیل خانواده

خانواده به‌عنوان اولین نهاد اجتماعی نقش تاثیرگذاری در توسعه ایفا می‌کند به‌طوری‌که تمام جوامع سنتی و پیشرفته همواره به‌دنبال راهکارهایی برای ارتقای کارکرد خانواده و اعضای آن هستند. در این راستا بهنام فروتن‌نیا، نویسنده و پژوهشگر لرستانی، در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری ایکنا لرستان، قرار داده است، به این موضوع می‌پردازد:

علوم جدید روانشناسی و جامعه‌شناسی با انجام پژوهش‌های میدانی در خصوص آسیب‌های اجتماعی به این واقعیت رسیده‌اند که ریشه ناملایمات فردی و اجتماعی و کج‌روی‌های جامعه ریشه در تربیت خانواده و انسجام خانواده دارد.

شاید تاکنون دانشمندان به یک برنامه منسجم تربیتی دست نیافته و با تجویز برخی راهکار‌های تربیتی و تقویت قوانین حمایت از خانواده در بعضی از شاخص‌ها موفق بوده‌اند.

در جامعه کنونی به‌دلیل عدم اجرای راهکارهای قرآنی در تشکیل خانواده، نحوه انتخاب همسر، نادیده گرفتن حقوق و تکالیف متقابل اعضای خانواده کارکردهای خانواده دچار چالش‌های فراوان شده است؛ از طرفی سیستم جهانی شدن و رشد روزافزون تکنولوژی، مرزهای فرهنگی را در نوردیده تا آن‌جا که شرایط برای تدوین برنامه تربیتی دشوارتر شده اما نسخه‌هایی که از سوی استعمارگران فرهنگی برای استیلا بر جوامع جهانی و کسب سود از این طریق اعمال شده روز به روز بر سختی این شرایط می‌افزاید. دستگاه‌های فرهنگی و متولیان امر نیز تاکنون موفق به جایگزینی برنامه‌های مقابله‌ای با این تهاجم فرهنگی خطرناک نشدند و یا برنامه‌های تدوین شده از کارآمدی و اثربخشی کمتری برخوردار بوده‌اند در حالی‌که هدف اصلی غرب فروپاشی خانواده در کشورهای در حال توسعه به‌ویژه ایران است و بسیاری از خانواده‌ها هنوز شیوه مناسب تربیتی را اتخاذ نکرده‌اند! حال سؤال اساسی این‌جا مطرح می‌شود خانواده‌های ایرانی تا چه اندازه در تأسیس، حفظ و تربیت اعضا به دستورات قرآن‌کریم و سیره اهل‌بیت(ره) تأسی می‌نمایند.

قرآن‌کریم با نگاهی متفکرانه به‌علت خلقت بشر به‌صورت زوج در سوره روم آیه 21 به این موضوع اشاره می‌فرماید: و از نشانه‏‌های او اين‌كه همسرانی از جنس خود شما برای شما آفريد، تا در كنار آن‌ها آرامش يابيد و در ميان‌تان مودت و رحمت قرار داد.

قرآن اولین پیام و هدف آفرینش جفت انسان را آرامش و مهربانی ذکر می‌کند و این نقطه عطف و شروع تشکیل خانواده است در آن نشانه‏‌هایی است برای گروهی كه تفكر می‌كنند.

رحمت و مودت موجب می‌شود که در جامعه کوچک خانواده، مرد کمر به رفع احتیاجات همسر و فرزندانش ببندد و زن نیز در این مسیر یار و یاور او باشد و همین رحمت و محبت موجب می‌شود که زن و مرد هر دو به‌واسطه ضعف و کوچکی و عجز فرزندان‌شان آن‌ها را حمایت کرده و در حفظ و تربیت آن‌ها بکوشند؛ نظیر همین مودت و رحمت در اجتماع بزرگ شهری و میان افراد جامعه مشاهده می‌شود که در اثر آن غنی به فقیر کمک می‌کند تا به‌واسطه رحمت او فقیر بر احتیاجات خود نایل شود، اما در این‌جا سیاق فقط ناظر به مودت و رحمت خانوادگی است و در آخر می‌فرماید: همانا در این امر آیاتی برای گروه اهل تفکر وجود دارد، چون وقتی انسان درباره اصول تکوینی خویش تفکر کند و ببیند که خداوند چگونه میل به ازدواج را در نهاد او قرار داده و میان او و همسرش محبت و مهربانی برقرار نموده، تا کانون خانواده شکل بگیرد و به‌واسطه آن اجتماع بشری به ثبات برسد و نوع بشر تداوم بیابد.

انتخاب همسر از دیدگاه قرآن

قرآن کریم در آیه 26 از سوره نور به نکاتی اشاره می‌کند که اولین شاخص‌های همسرگزینی برای مردان و زنان است به تعبیری انتخاب شایسته از دیدگاه قرآن و دین اسلام توجه به ایمان و اعتقادات دینی افراد است قرآن‌کریم در این آیه می‌فرماید: زنان ناپاک از آن مردان ناپاکند، و مردان ناپاک نیز به زنان ناپاک تعلق دارند؛ و زنان پاک از آن مردان پاک، و مردان پاک از آن زنان پاکند.

اين آيه یک اصل كلى را مطرح مى‌كند كه در انتخاب همسر بايد دقت كرد و اصل را بر ايمان و پاكدامنى گذاشت، نه زيبايى و ثروت. بنابر اين معناى آيه اين نيست كه اگر مردى يا زنى خوب بود حتماً همسرش نيز خوب بوده و مشمول مغفرت و رزق كريم شود، زيرا قرآن، ملاک ورود در بهشت را ايمان و تقوا و عمل صالح مى‌داند و لذا با اين‌كه حضرت نوح و لوط، طيب بودند، اما همسران‌شان از خبيثات و دوزخى‌اند کمااینکه كلمه‌ «طيب» به‌معناى دلپسند و مطلوب است و در قرآن در توصيف مال، ذريه، فرزند، غذا، مسكن، درخت و تحيت آمده است و در مقابل آن كلمه‌ «خبيث» است كه آن هم براى مال، انسان، همسر، سخن، عمل و شجره به‌عنوان وصف مطرح شده است.

يكی ‎از مهم‌ترين انتخاب‌های انسان در زندگی، انتخاب همسر است؛ زيرا بدين وسيله، به تشكيل خانواده می‌پردازد و اين امر در زندگی شخصی، اجتماعی و تربيت فرزندان تأثير بسزایی دارد. اهميت اين انتخاب به‌قدری است كه می‌توان سعادت و رضايت و نيز ناكامی و حسرت آدمی را در زندگی به چگونگی اين انتخاب مربوط دانست.

ازدواج موفق و تشكيل یک خانواده پايدار و مستحكم، به دو عامل مهم و اساسی بستگی دارد که نخستین آن كفویت؛ یا وجود تناسب، هم‌شأنی و هم‌طرازی نسبی ميان زن و شوهر؛ و تفاهم به‌معنای همديگر را فهميدن و علت رفتارهای همديگر را درک کردن است.

جوان مسلمان ايرانی بايد باور کند که همسرگزينی بر اساس معيارهای اسلامی و قرآنی است که زوج‌ها را از فوايد شگفت‌انگيز ازدواج بهره‌مند خواهند ساخت و با ارضای نيازهايشان، در بستر عقلانيت و معنويت، همراه با تفاهم و همدلی به آرامش خواهند رسيد. اينجاست که کلام نورانی رسول گرامی(ص) درک می‌شود که می‌فرمايند: «هر کس ازدواج کند نيمی يا دو سوم دين خود را به چنگ آورده است. پس در بقیه آن پرهيزگاری پيشه سازد».

دین مبین اسلام و رسالت قرآن و پیامبرش سعادت و خوشبختی مردم و جامعه است بر این اصل در ادامه توصیه‌های قرآن‌کریم اصول اولیه همسرگزینی در اسلام با عنوان 10 توصیه به‌عنوان سیره اهل‌بیت و قرآن بیان می‌شود؛ فضایلی چون ایمان، حُسن خُلق، پارسایی، پاکدامنی، هوشمندی، سلامت جسمانی، سلامت جنسی، اصالت خانوادگی، هم‌کفوی که در صورت رعایت موارد خانواده از استحکام لازم برخوردار می‌شود. به‌عبارتی زیربنای خانواده در گرو انتخاب قرآنی همسر است.