فقر از نگاه قرآن/ کاهش فقر و بیکاری؛ شاخص اصلی رشد اقتصادی
گروه اجتماعی: شاخص اصلی رشد اقتصادی در هر جامعه‌ای، کاهش فقر و بیکاری و افزایش اشتغال و تولید است چنان‌که لقمان به فرزندش سفارش کرد: «ای فرزند! تمام مرارت‌ها و تلخی‌های روزگار را تحمل می‌کنم ولی مرارت و تلخی فقر را نمی‌توانم تحمل کنم».
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، مبارزه با فقر و بیکاری از جمله مسائل بسیار اساسی و مهم است و می‌توان گفت از بزرگ‌ترین مصیبت‌ها و دردهای جامعه فقر و ناداری است.
پیامبر اکرم(ص) در این رابطه فرموده است: فقر، آتش خانمان‌سوزی است که از کشتن بدتر است.
فقر و تنگ‌دستی در فرهنگ و باورهای اسلامی نکوهش شده و تحت عنوان دروازه کفر یاد شده و در برابر آن رفاه و آسایش به‌عنوان یک امتیاز معرفی شده تا جایی‌که کار و تلاش برای کسب آن هم از عبادات و واجبات به‌شمار آمده است.
در نظام اقتصادی اسلام به‌منظور فقرزدایی، افزون بر مباحث تشویقی و نظری، نظرهای علمی ـ کاربردی نیز پیشنهاد شده و از موضع‌گیری شدید برابر اسراف و تبذیر در مقام یک بازدارنده استفاده شده است.
معنای لغوی فقر
«فقر» عبارت است از ناتوانی در برآورده ساختن نیازهای انسانی و عدم برخورداری از حداقل امکانات معاش و یا به تعبیردیگر عدم برخورداری از قوت لایموت.
فقر یعنی ناتوانی انسان در تأمین حد کافی نیازمندی‌های بنیادی خود به‌منظور رسیدن به یک زندگی آبرومند و شایسته به‌عنوان شرط لازم در رسیدن به‌سوی کمال.
افراد فقیر که دغدغه نان شب دارند همواره فکر آنان مشغول تأمین مخارج خانواده است و با شکم گرسنه می‌خوابند طبعاً فکر و اندیشه آنان در عبادت متمرکز نمی‌شود و دچار سستی می‌شوند.
البته باید گفت این علت، عمومیت ندارد، چه‌بسا ثروتمندانی که در اثر ثروت زیاد طغیان‌گری کرده و از مسیر بندگی خارج شوند.
برنامه‌ریزی صحیح برای زندگی، قناعت، مناعت طبع، دوری از فرهنگ مصرف‌گرایی پرهیز از اسراف و رسیدگی صاحبان ثروت به فقرا از راه‌های مبارزه فقر است.
خداوند متعال به حضرت ابراهیم(ع) وحی کرد: «من تو را خلق نمودم و با آتش نمرود امتحان کردم، اگر تو را گرفتار فقر می‌کردم و صبر و بردباری را از تو می‌گرفتم چه می‌کردی؟ ابراهیم عرض کرد: پروردگارا، فقر برای من دشوارتر از آتش نمرود بود».
فقر از نگاه روایات
امام علی(ع) خطاب به فرزندش امام حسن مجتبی(ع) می‌فرماید: «فرزندم کسی‌که به فقر دچار شود به چهار خصلت مبتلی می‌شود، ضعف در یقین، نقصان در عقل، سستی در دین، کم‌حیایی در چهره، پس از فقر به خدا پناه می‌بریم».
همچنین امام علی(ع) فرموده است: «چهار چیز کم آن‌ها زیاد است: یکی آتش، دوم: کینه و عداوت، سوم: فقر، چهارم: مرض».
در دعاها، چه بسیار وارد شده که ائمه اطهار(ع) از فقر به خدا پناه می‌بردند چنان‌که پیامبر گرامی اسلام فرموده است: «بارالها، به تو از کفر، فقر و عذاب قبر پناه می‌برم».
امام جعفر صادق(ع) نیز فرموده است: حضرت لقمان به فرزندش سفارش کرد: «ای فرزند! تمام مرارت‌ها و تلخی‌های روزگار را تحمل می‌کنم ولی مرارت و تلخی فقر را نمی‌توانم تحمل کنم» بنابراین شاخص اصلی رشد اقتصادی در هر جامعه‌ای، کاهش فقر و بیکاری و افزایش اشتغال و تولید است.
فقرا و تهیدستان
در قرآن‌کریم در زمینه فقرا و تهیدستان مطالب مختلفی بیان شده از جمله این‌که در آیه 60 سوره توبه در رابطه با لزوم تامین نیاز فقرا آمده است: «إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ؛ صدقات تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیان [گردآورى و پخش] آن و کسانى‌که دلشان به‌دست آورده مىشود و در [راه آزادى] بردگان و وامداران و در راه خدا و به در راه مانده اختصاص دارد [این] به‌عنوان فریضه از جانب خداست و خدا داناى حکیم است».
همچنین آیه 273 بقره در رابطه با لزوم انفاق به فقیران آبرومند آمده است: «لِلْفُقَرَاء الَّذِینَ أُحصِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ ضَرْبًا فِی الأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ؛ (این صدقات) براى آن(دسته از) نیازمندانى است که در راه خدا فروماندهاند و نمىتوانند(براى تأمین هزینه زندگى) در زمین سفر کنند. از شدّت خویشتندارى، فرد بىاطلاع، آنان را توانگر مىپندارد. آن‌ها را از سیمایشان مىشناسى. با اصرار،(چیزى) از مردم نمىخواهند. و هر مالى(به آنان) انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است».
همچنین در آیه 177 بقره در رابطه با این‌که رسیدگی به نیاز فقرا از اوصاف ابرار است آمده است: «لَّیْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّآئِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُواْ وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاء والضَّرَّاء وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ».
این آیه مبارکه می‌فرماید: «نیکوکارى آن نیست که روى خود را به سوى مشرق و [یا] مغرب بگردانید بلکه نیکى آن است که کسى به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب [آسمانى] و پیامبران ایمان آورد و مال [خود] را با وجود دوست داشتنش به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راهماندگان و گدایان و در [راه آزاد کردن] بندگان بدهد و نماز را برپاى دارد و زکات را بدهد و آنان که چون عهد بندند به عهد خود وفادارانند و در سختى و زیان و به هنگام جنگ شکیبایانند آنانند کسانى‌که راست گفتهاند و آنان همان پرهیزگارانند».
در آیات 42 تا 44 سوره مدثر در رابطه با پیامدهای کمک نکردن به فقرا بیان شده است: «مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ﴿۴۲﴾قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ﴿۴۳﴾ وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ﴿۴۴﴾ چه چیز شما را در آتش [سقر] درآورد، گویند از نمازگزاران نبودیم، و بینوایان را غذا نمىدادیم».
فقرزدایی در سیره پیامبر اکرم(ص)
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با فقردایی در سیره نبوی گفت: نبی مکرم اسلام همواره تلاش می‌کرد تا اختلافات طبقاتی بین ثروتمندان و فقرا به حداقل برسد از این‌رو در تقسیم بیت‌المال همیشه به این مسئله توجه داشت و به‌گونه‌ای آن‌را تقسیم می‌کرد تا سبب ثروتمند شدن اغنیا و فقیرتر شدن فقرا نشود.
وی افزود: در جنگ بنی‌نضیر آن حضرت غنایم به‌دست آمده را که شامل باغ‌ها و مزارع بود تنها به مهاجران اختصاص داد و به کسی از انصار جز ابودجانه و سهل بن حنیف که بسیار فقیر بودند چیزی از آن غنایم نداد.
ممنون بابت انتخاب موضوع
موفق و موید باشید