4 ویژگی بنده شاکر خدا

حجت‌الاسلام اصغر عالی‌پور، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان در شرح فراز بیستم از دعای ششم صحیفه سجادیه «وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَرْضَى مَنْ مَرَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ مِنْ جُمْلَةِ خَلْقِكَ، أَشْكَرَهُمْ لِمَا أَوْلَيْتَ مِنْ نِعَمِكَ، وَ أَقْوَمَهُمْ بِمَا شَرَعْتَ مِنْ شرَائِعِكَ، وَ أَوْقَفَهُمْ عَمَّا حَذَّرْتَ مِنْ نَهْيِكَ» گفت: امام سجاد(ع) در این فراز از دعا می‎فرماید: «و ما را از میان همه آفریده‌هایت، از خشنودترین کسانی که شب و روز بر آنها گذشته و شاکرترین کسانی که نعمت‌هایت را به آنان داده‌ای و مستقیم‌ترین آنان، در عرصه‌گاه قوانینی که وضع کرده‌ای و خویشتن‌دارترین مردمی که از نافرمانی‌ات بیم‌شان داده‌ای، قرار ده.»

وی ادامه داد: شيخ بهايی از برخی از دانايان ارباب قلوب نقل كرده‌ است: «علامت رضای خدا از بنده‌اش آن است كه او راضی به قضای الهی باشد و اين ملازمه برقرار است»، چنان‌كه برخی از عارفان علامت بنده شاكر را چهار چيز می‌دانند؛ اول با آنكه هرگز گناه نمی‌‌كند، ولی هرگز به خود مغرور نيست و به كوتاهی خود اقرار دارد، دوم با آنكه به كم راضی و قانع است، ولی خود را مبرا از ميل به دنيا نمی‎‌بيند، سوم پيوسته در عمل می‌كوشد، اما به درگاه الهی خود را مقصر می‎‌داند و چهارم ذكر دائم و در عين حال عمل خود را كم می‎‌بيند و در خودداری كردن و دوری از معاصی، گذشته از آنكه معصيت نمی‎‌كند، از شبهات نيز خودداری می‎‌کند، بلكه از خوف مسلط شدن نفس اماره به نفس خود رياضت و تمرين داده، احياناً از مباحات نيز خودداری می‎كند، ولی به لذايذ نفسانی خود را عادت نمی‎دهد.

عالی‌پور اضافه کرد: چنين فردی كه اين‌چنين خود را قانون‌مند و مطيع فرمان الهی قرار می‎‌دهد، قهراً از موفق‌ترين بندگان الهی خواهد بود و كسی كه در تلاش است از موفق‌ترين افرادی باشد كه شب و روز بر او سايه افكنده، حتماً مسلط بر خويش و خواسته‌های خود است و مقاومت او در اين راه مساوی با مقاومت تمام كسانی است كه فرايند شب و روز كوشش داشته‌اند.

این مدرس حوزه و دانشگاه افزود: در فراز بیست و یکم از دعای ششم نیز می‎خوانیم «اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ وَ كَفَى بِكَ شَهِيداً، وَ أُشْهِدُ سَمَاءَكَ وَ أَرْضَكَ وَ مَنْ أَسْكَنْتَهُمَا مِنْ مَلائِكَتِكَ وَ سَائِرِ خَلْقِكَ فِي يَوْمِي هَذَا وَ سَاعَتِي هَذِهِ وَ لَيْلَتِي هَذِهِ وَ مُسْتَقَرِّي هَذَا، أَنِّي أَشْهَدُ أَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، قَائِمٌ بِالْقِسْطِ، عَدْلٌ فِي الْحُكْمِ، رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ، مَالِكُ الْمُلْكِ، رَحيِمٌ بِالْخَلْقِ»؛ اين فراز از دعا مانند این است که در وجود ایشان انقلاب حالی پيش آمده است، زيرا نعمت‌های خدا را يكايک شمرده و صفات رحمانی و رحيمی او را بيان كرده است، چنانكه در فراز قبل تمنای عطای شكر و سپاس را نموده و اكنون يک‌باره اوج می‎‌گيرد و معصوم به تمام حقيقت خود تجلی كرده و از راز بزرگ‌ترين كمال معنوی خود پرده‌برداری می‌‌کند و می‌فرماید: ««خدایا! قاطعانه تو را گواه می‌گیرم و تو از نظر گواه بودن کافی هستی و آسمان و زمینت و فرشتگانی که میان آسمان و زمینت ساکن کرده‌ای و دیگر آفریده‌هایت را در امروزم و این ساعتم و این شبم و این جایگاهم گواه می‌گیرم که من شهادت می‌دهم که همانا تویی خدا؛ و خدایی جز تو نیست، بر پایه قسط، در داوری عدالت خالصی، بر بندگانت مهربانی، مالک هستی، رحیم به آفریده‌هایی.»

عالی‌پور با بیان اینکه شاهد گرفتن خدا بر اين‌گونه گفتارها كار ساده‌ای نيست، آن هم بر يک چنين ادعايی كه از در و ديوار و زمين و آسمان ثابت و سيار جز خدا نمی‎‌بينم و هرگز اين مسئله از نظر من غايب نيست، اظهار کرد: از نظر امام معصوم آنچه از پديده‌ها رخ می‎‌دهد، جملگی در خط تربيت و تكامل قرار گرفته و سازگار با كمال رأفت خدای يگانه است.

وی افزود: فرستادن پيامبران، كتب آسمانی و تمامی فرامين و دستورات او جملگی خلاصه در آن است كه انسان‌ها رشد كنند و خط اصيل و مستقيم تمامی حركات و سكنات موجودات را دريابند و بفهمند كه بر خرد و كلان هستی جز يک حكم و يک حاكم جاری نيست و نظام حكيمانه صنع را مشاهده كنند و در مقابل عظمت آن سلطان مطلق سر بندگی فرو آورند، چنان‌كه از صدر و سياق اين فراز از دعا همين معرفت پيدا بود.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: در فراز بیست و دوم این دعا نیز می‌خوانیم «وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ و خِيَرَتُكَ مِنْ خَلْقِكَ، حَمَّلْتَهُ رِسَالَتَكَ فَأَدَّاهَا، وَ أَمَرْتَهُ بِالنُّصْحِ لِأُمَّتِهِ فَنَصَحَ لَهَا؛ و شهادت می‌دهم که محمد(ص)، بنده و فرستاده و برگزیده‌ات، از میان آفریده‌های توست، رسالتت را بر عهده‌اش گذاشتی و او حق آن رسالت را ادا کرد و حضرتش را به خیرخواهی برای امتش دستور دادی و او برای امت خیرخواهی کرد.» در اين فراز از دعا امام سجاد(ع) پيامبر(ص) را معرفی می‎كند كه او بنده‌ای تمام‌عيار است، از خود هرگز حرفی ندارد، هر چه هست وحی است و پيام از خداست و از بهترين بندگانی است كه خدای متعال او را برگزيده است.

وی افزود: او در كمال امانت آنچه را می‎‌بايست عمل كند، به جا آورد و تو پيوسته به او گفته بودی كه مشفقانه عمل كند و او را رحمةللعالمين قرار دادی و او هم بر حسب آنچه فرمان فرمودی عمل كرد و مشفقانه نصيحت می‎‌كرد، نصيحت كلمه جامعی است كه ديگران را از فساد و تباهی باز می‎‌دارد و به جميع خيرات و صلاح ترغيب می‎كند.

عالی‌پور با اشاره به اینکه خداوند متعال در آیه 68 سوره اعراف در مورد نصيحت قرآن كريم می‎‌فرمايد «أُبَلِّغُكُمْ رِسَالاتِ رَبِّي وَأَنَاْ لَكُمْ نَاصِحٌ أَمِينٌ؛ پيام‌هاى پروردگارم را به شما می‌رسانم و براى شما خيرخواهى امينم»، اظهار کرد: پيامبر اكرم(ص) نیز در گرفتن وحی از خدا و در نگهداری وحی و در ابلاغ بر مردم و انتخاب موقعيت معصوم بود، به‌طوری كه خدای متعال تمامی گفته‌های او را گفته خود می‎داند؛ زيرا در آیات چهارم و پنجم سوره مبارکه نجم فرموده است: «إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى﴿4﴾ عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى(5)؛ اين سخن به جز وحيى كه وحى می‌شود نيست، آن را فرشته شديدالقوى به او فرا آموخت.»

این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: در فراز بیست و سوم این دعا نیز می‎خوانیم «اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، أَكْثَرَ مَا صَلَّيْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ، وَ آتِهِ عَنَّا أَفْضَلَ مَا آتَيْتَ أَحَداً مِنْ عِبَادِكَ، وَ اجْزِهِ عَنَّا أَفْضَلَ وَ أَكْرَمَ مَا جَزَيْتَ أَحَداً مِنْ أَنْبِيَائِكَ عَنْ أُمَّتِهِ؛ خدایا، بر محمد و آلش درود فرست، بیش از آنچه بر احدی از آفریده‌هایت درود فرستاده‌ای و از سوی ما بهترین چیزی که به یکی از بندگانت داده‌ای، به او عنایت کن و از ناحیه ما برترین و کریمانه‌ترین پاداشی که به یکی از پیامبرانت از طرف امتش داده‌ای، به او بده.»

وی افزود: امام سجاد(ع) بزرگ‌ترين اجری را كه خداوند متعال بر بندگان مقرر فرموده برای پيامبراکرم(ص) طلب می‎‌فرمايد و اين مربوط به نظام عاطفی خويشاوندی نيست، بلكه سر اين دعا را در فراز قبل فرمود كه او فردی ممتاز بود و به همين دليل از بين خلايق او را برگزيد و چون بهترين بندگان بوده پس بهترين اجر را برای آن بزرگوار درخواست داشته است و در عين حال سپاسگزاری و قدردانی را به امت تعليم فرموده كه مردم بايد در مقابل زحمات طاقت‌فرسای آن بزرگ منجی عالم، ارادت قلبی خود را ابراز دارند.

حجت‌الاسلام عالی‎پور گفت: در آخرین فراز از دعای ششم صحیفه سجادیه نیز می‎خوانیم «إِنَّكَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْجَسِيمِ، الْغَافِرُ لِلْعَظِيمِ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ مِنْ كُلِّ رَحِيمٍ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْاَخْيَارِ الْاَنْجَبيِنَ؛ همانا تو بسیار احسان‌کننده‌ای؛ احسان‌کننده به نعمت‌های کلان و آمرزنده‌ای؛ آمرزنده گناهان بزرگ و تو از هر مهربانی مهربان‌تری، پس بر محمد و آل پاکیزه و پاکش که نیکوکاران برگزیده‌اند، درود فرست.»

این کارشناس مذهبی با یادآوری اینکه خدای متعال در عين بخشندگی نعمت‌های بزرگ، غفار نيز هست، یعنی هم خلق را غرق در نعم قرار داده و هم از لغزش‌ها می‎گذرد و از هر رئوف و مهربانی، خداوند مهربان‌تر است، اظهار کرد: رئوف‌ترين افراد نافرمانی‌ها را در مرتبه اول و يا دوم و يا سوم ناديده می‎‌گيرند اما پس از چند مرتبه به خروش آمده و عذاب می‎‌كنند، ولی خدای متعال جهان را غرق در غفلت می‌بيند و در عين حال مردم غرق در نعم او هستند و هرگز عفو و رحمت و مغفرت او لحظه‌ای دريغ نمی‎‌شود.