غذای حلال از دیدگاه قرآن/ حرام‌خواری؛ زمینه‌ساز کاهلی در عبادت
گروه اجتماعی: مسئله غذای حلال و پاکیزه یکی از اصول سبک زندگی اسلامی است. دو ویژگی حلال و پاکیزه بودن برای غذا از جمله مواردی است که در سبک زندگی اسلامی مورد تأکید فراوان قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، زندگى انسان، جمعى و گروهى و مدنى بالطبع است، چون مشکلات انسان به‌حدى است که به تنهایى نمى‌تواند از عهده آن‌ها برآید، به‌‌ویژه در مسیر تکامل که بدون همکارى میسر نیست. در این زندگى جمعى مسئله مهم، اعتمادى است که افراد باید به یکدیگر داشته باشند و اگر این اعتماد وجود نداشته باشد فواید و برکات زندگى جمعى هیچ‌گاه محقق نمی‌شود.
در عصر و زمان ما، به چند دلیل مال حلال کم شده است. یکی ارتباط جوامع بشرى با هم که موجب شده است مواد غذایى از خارج وارد شود و حلال و حرام بودن و طهارت و نجاست آن مشخص نباشد و اینکه از طریق ظلم به‌دست آمده است یا خیر؟ و دلیل دیگر برای کم شدن مال حلال در جامعه، غلبه روح مادی‌گرى که سبب تجاوز به حقوق یکدیگر مى‌شود.
حلال بودن غذا از دیدگاه قرآن
قرآن‌کریم در سوره عبس آیه 24 «فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ» آدمی باید به غذایش، خوراکش و به آنچه می خورد توجه داشته باشد که از هر نظر پاک و تمیز ، حلال، مباح و قابل خوردن باشد و از نظر بهداشت و سلامتی بایستی دقت کافی مبذول دارد که آنچه می‌خورد سالم باشد و چه از نظر ظاهر و چه از نظر باطن آلوده نباشد. حق کسی را نخورد و توجه داشته باشد که چه می‌خورد و به اندازه کافی بخورد و آیا آنچه می‌خورد، خوردنی است؟ و نیز بنگرد که آفرینش چه‌قدر در به وجود آمدن این غذا از عناصر و عوامل مختلف استفاده کرده است و چه نیروهایی به‌کار رفته تا این غذا به‌صورت کنونی درآمده است.
همچنین، در آیه 31 سوره اعراف آمده است: «یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ، ای فرزندان آدم زینت و آرایش خود را نزد هر مسجدی (در هر نمازی) فرا گیرید (بهترین و پاکیزه‌ترین جامه‌های خود را بپوشید) و بخورید و بیاشامید و در خوردن و آشامیدن زیاده‌روی نکنید که خدا آنان را که اسراف و زیاده‌روی میکنند دوست ندارد».
همچنین، در آیه 168 سوره بقره آمده است: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ، ای مردم! از آنچه خدا در روی زمین از حلال‌ها و پاکیزه‌ها آفریده، بخورید و از گام‌ها (آثار و نشانه‌ها) شیطان پیروی نکنید».
خداوند متعال در آیه 172 سوره بقره در رابطه با غذای حلال فرموده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُواْ لِلّهِ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ» این آیه نیز دستور می‌دهد که از غذاهای پاک و پاکیزه و حلال‌ها و قابل خوردنی‌ها استفاده کنید و شکر نعمت‌های خدا را به‌جای آورید.
بنابراین می‌توان گفت آیات قرآنی انسان را از تصرف خائنانه در غذاها، خراب کردن مواد غذایی مردم و آلوده کردن آن‌ها، مواد خوب و بد را مخلوط کردن برای سودجویی شخصی، گران فروشی و ظلم و ستم بر مردم بازداشته و نهی فرموده است و آن‌را از زشتی‌ها و پلیدی‌ها می‌داند که در این باره آیه 81 سوره طه چنین می‌فرماید: «کُلُوا مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَلَا تَطْغَوْا فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبِی وَمَن یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوَى؛ از غذاهای پاکیزه که روزیتان کردیم بخورید و در آن طغیان نکنید و از حد و اندازه تجاوز ننمایید (حلال آن را به حرام مبدل نکنید). سپاس‌گزار باشید و اسراف و زیاده‌روی نکنید که غضب و خشم من بر شما فرود می‌آید و غضب و خشم من بر هر که فرود آید محققاً هلاک و تباه می‌شود».
همچنین، برای به‌دست آوردن غذاهای پاکیزه و برای به‌دست آوردن سالم‌ترین غذاها در محل سکونت انسان‌ها (هم از نظر پاکی ظاهری و هم از نظر پاکی معنوی) آیه 19 سوره کهف چنین می‌فرماید: «... فَابْعَثُوا أَحَدَکُم بِوَرِقِکُمْ هَذِهِ إِلَى الْمَدِینَةِ فَلْیَنظُرْ أَیُّهَا أَزْکَى طَعَامًا فَلْیَأْتِکُم بِرِزْقٍ مِّنْهُ...» یعنی با این پول‌هایتان که دارید، یکی را از میان خود به شهر بفرستید تا دقت کند و خوب بنگرد که غذای کدام‌یک از فروشندگان پاکیزه‌تر است و از آن غذای پاکیزه برای شما بیاورد.
از این آیات قرآنی چنین بر می‌آید که خداوند متعال و اسلام مبین برای بهداشت و سلامتی آدمیان دستورات بس گرانبهایی داده و خاطرنشان ساخته است که انسان‌ها بایستی از آلودگی‌های غذایی، خوراکی، زندگی، آموزشی و به‌طور کلی از همه زشتی‌ها و پلیدی‌ها دوری گزینند و دور ناروایی‌ها نگردند.
حلال بودن غذا از دیدگاه روایات
شخصى به محضر رسول اکرم(ص) رسید و گفت: « دوست دارم که دعایم مستجاب شود، حضرت فرمود: خوراک خود را حلال کن».
آیه 24 سوره مبارکه عبس که می‌فرماید: «فَلْینْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ؛ انسان باید به غذای خویش بنگرد!» نیز به بحث حلال بودن غذا اشاره دارد.
انسان وقتی که بر سفره طعام می‌نشیند می‌بایست کمی اندیشه کند و بنگرد این غذایی که بر سر سفره گذاشته‌اند آیا حلال است یا حرام؟ آری! انسان باید بسیار مراقب بود تا سفره‌ای که برای خود و خانواده خود می‌گسترد طهارت آن‌ها و نسل‌های سپس‌تر را به لقمه حرام نیالایند.
در حدیث قدسى آمده است که خداوند مىفرماید: «اى احمد همانا عبادت ده جزء است که نه جزء آن طلب روزى حلال است، پس چون خوراکى و نوشیدنى خود را پاک کردى در پناه و حمایت من هستى».
در حدیث دیگری از پیامبر اکرم(ص) آمده است که کسب درآمد حلال، بر هر مسلمانى واجب است، همچنین، از حدیثی که از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده که فرموده است: بنده به سبب بىصبرى، خودش را از روزى حلال محروم مى‌کند و بیشتر از روزى مقدر هم نصیبش نمىشود، درمی‌یابیم که صبر می‌تواند روزی انسان را زیاد کند، که این امام همام درباره مصرف روزی حرام می‌فرماید: هر کس مالى را از راه غیر حلال به‌دست آورد، آن را در راه غیر حق مصرف می‌کند و درجایی دیگر می‌فرماید: خوش اخلاقى در سه چیز است، دورى کردن از حرام، طلب حلال و فراهم آوردن آسایش و رفاه براى خانواده.
فضل بن ابى‌قره می‌گوید: خدمت امام صادق(ع) که در باغش مشغول کار بود رسیدم و عرض کردم خدا ما را فداى شما کند، اجازه بدهید ما برایتان کار کنیم یا غلامان این کار را انجام دهند. حضرت فرمودند نه، مرا به حال خود بگذارید زیرا دوست دارم خداوند عز و جل مرا در حال کار کردن و زحمت کشیدن براى کسب روزى حلال ببیند.
همچنین، در حدیثی دیگر از امام صادق(ع) آمده است که فرمود: فرزند... را در هفت سال سوم (از چهارده سالگى به بعد) حلال و حرام یاد دهید و در جایی دیگر می‌فرماید خیرى در آن کس نیست که دوست ندارد از راه حلال مالى به‌دست آورد که آبرویش را حفظ و قرضش را با آن ادا کند.
همچنین، امام صادق(ع) در رابطه با شرط برآورده شدن دعا، می‌گوید: هر کس بخواهد دعایش مستجاب شود، باید کسب خود را حلال کند و حق مردم را بپردازد. دعاى هیچ بندهاى که مال حرام در شکمش باشد یا حق کسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى رود.
همچنین، پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: حق فرزند بر پدرش این است که... جز از راه حلال، روزى او را تأمین نکند و نیز در حدیثی دیگر می‌فرماید هرکس از قوت حلال بخورد، قلبش رقت و صفا می‌یابد، چشمانش پر اشک مى‌شود و براى (استجابت) دعایش مانعى نیست و درباره اجزاء عبادت می‌فرماید عبادت هفتاد جزء است و بالاترین و بزرگ‌ترین جزء آن کسب حلال است.
لقمه حرام و مال مردم‌خوری
حرام‌خواری مهمترین عامل و زمینه‌ساز کاهلی و سستی در عبادت و در نهایت ترک آن است، افرادی که از راه ریا، رشوه، قمار، گردان فروشی، احتکار، شراب فروشی، مواد مخدر و بالاه‌خره تصرف در اموال مردم، شکم خود و خانواده را سیر میکنند، دین و دنیای خود را تباه میکنند.
قرآن کریم در آیات 90 و 91 سوره مائده به این موضوع اشاره و می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ، إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَن یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَن ذِکْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ، اى کسانى‌که ایمان آوردهاید شراب و قمار و بت‌ها و تیرهاى قرعه پلیدند [و] از عمل شیطانند پس از آن‌ها دورى گزینید باشد که رستگار شوید، همانا شیطان مىخواهد با شراب و قمار میان شما دشمنى و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد پس آیا شما دست برمىدارید».
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا با بیان اینکه یکی از اصول سبک زندگی اسلامی مسئله غذای حلال و پاکیزه است، افزود: دو ویژگی‌های حلال و پاکیزه بودن برای غذا از جمله مواردی است که در سبک زندگی اسلامی مورد تأکید فراوان قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه در قرآن مجید نیز در آیات متعددی به این موضوع اشاره شده است، تصریح کرد: حلال بودن غذا ناظر به جنبه شرعی آن اعم از «بسم الله» گفتن، ذبح شرعی، شرایط خوردن، دوری از امور حرام و ... است.
امام جمعه خرم‌آباد با بیان اینکه در زمینه «ماکولات و خوردنی‌ها» یک باب مفصلی در فقه وجود دارد، ادامه داد: در این باب آداب خوردنی‌ها اعم از گوشت و غیرگوشت بیان شده است.
حجت‌الاسلام میرعمادی با بیان اینکه بحث پاکیزه و طیب بودن غذا نیز ناظر به مسائل بهداشتی طعام است، عنوان کرد: از این نظر نیز مواد غذایی عرضه شده به مردم باید به لحاظ بهداشتی پاکیزه و سالم باشد تا موجب شیوع بیماری در جامعه نشود.
دامپزشکی وظیفه دارد دو موضوع حلال و طیب بودن غذای مردم را تضمین کند
نماینده ولی‌فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم‌آباد با بیان اینکه مجموعه مرتبط با اداره کل دامپزشکی بخش اعظمی از مواد گوشتی و غذایی جامعه را تامین می‌کند، ادامه داد: این مجموعه باید ضمن داشتن اسلام شناس در باب طعام از حضور افراد متخصص در حوزه بهداشت بهره‌مند باشد.
حجت‌الاسلام میرعمادی با بیان اینکه روحانی ناظر بر مسائل شرعی ذبح باید کاملاً در این زمینه آگاهی داشته باشد و آموزش ببیند، ادامه داد: در بُعد بهداشتی نیز همین‌طور است و باید از افراد متخصص و آگاه در این زمینه استفاده شود.
وی با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب در زمینه تبیین و ترویج سبک زندگی اسلامی، ادامه داد: دامپزشکی وظیفه دارد در راستای نهادینه کردن سبک زندگی اسلامی دو موضوع حلال و طیب بودن طعام و غذای مردم را تضمین کند تا مردم با اطمینان خاطر نسبت به استفاده از این مواد غذایی اقدام کنند.
استقبال از غذای حلال در دنیا افزایش پیدا کرده است
حجت‌الاسلام میرعمادی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه امروز دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که غذای حلال در زندگی انسان نقش اساسی دارد، تصریح کرد: با این تفاسیر استقبال از غذای حلال در دنیا افزایش پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه آنچه مدنظر مقام معظم رهبری بوده این است که دامپزشکی تاثیرگذاری غذای حلال را نشان دهد، بیان کرد: باید تلاش شود که فرهنگ استفاده از غذای حلال جهانی شود.
نماینده ولی فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم‌آباد عنوان کرد: دنیا باید متوجه باشد که اگر اسلام خوردن گوشتی را حرام می‌کند چه مضرات و مفسده‌ای بر زندگی انسان دارد.
حجت‌الاسلام میرعمادی سالم زندگی کردن، نشاط و شادابی، کاهش بیماری‌ها و ... را در سایه استفاده از غذای حلال و طیب دانست و یادآور شد: این موضوع باید مورد تأکید قرار گرفته و پیرامون آن اطلاع‌رسانی شود.
وی در ادامه سخنان خود در این زمینه افزود: امروز امنیت غذایی تنها در بعد بهداشتی مطرح نیست بلکه باید به رعایت مسائل شرعی نیز توجه داشته باشیم.
ضرورت دوری از سهل انگاری در مجموعه دامپزشکی
نماینده ولی فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم‌آباد در ادامه سخنان خود بر ضرورت دوری از سهل‌انگاری و پرهیز از اسراف در مجموعه دامپزشکی تأکید کرد و گفت: ما مسئول هستیم و ناظر شرعی باید نظارت کند که خدای ناکرده خلاف شرع رخ ندهد که بعد مجبور باشیم با اسراف کردن، دام ذبح شده را دور بریزیم.
حجت‌الاسلام میرعمادی با بیان اینکه هم ناظر شرعی و هم دامپزشکی در زمینه ذبح و کشتار دام و طیور مسئول هستند، ادامه داد: در این زمینه نباید سهل‌انگاری صورت گیرد که مبادا منجر به اسراف و تلف شدن سرمایه شود.
وی با بیان اینکه باید حقوق طرفین در این زمینه رعایت شود، تصریح کرد: باید هم حقوق مردم، هم حقوق صاحبان کشتارگاه‌ها و هم حقوق صاحبان دام و طیور در این زمینه رعایت شود چراکه مطابق تعلیمات دین مبین اسلام نباید هیچ حقی از کسی ضایع شود.
لزوم حرکت به سمت صنعتی کردن کشتارگاه‌ها
نماینده ولی‌فقیه در استان لرستان با بیان اینکه تغذیه در سبک زندگی اسلامی مسئله بسیار مهمی است و عمده گرفتاری‌های ما به عدم وجود تغذیه سالم بر می‌گردد، گفت: اگر مردم نسبت به استفاده از محصولات غذایی تولید شده تحت نظارت دامپزشکی اقدام میکنند به‌خاطر اطمینانی است که به این مجموعه وجود دارد و نباید به‌گونه‌ای عمل شود که اعتماد و اطمینان مردم سلب شود.
