روزه‌داری روح تعهد را در انسان زنده می‌کند

فاطمه زنداقطاعی، پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از کرمان به اهمیت روزه‌داری و پیامدهای بی‌‌توجهی به این دستور الهی پرداخت و گفت: سبک زندگی اسلامی به معنای جهت دادن زندگی در مدار دین است. اگر خداوند بشر را در زمان آفریده است و گذر زندگی او در بستر زمان شکل پیدا می‌کند برخی زمان‌ها را نیز مقدس قرار داده و برای آنها احکامی تشریع کرده است تا در بستر آن انسان بتواند مسیر تکامل خود را بپیماید. ماه مبارک رمضان یکی از آن زمان‌های مقدس است که برکت آن در روایات بارها مطرح شده؛ روزهایش بهترین روزها، ساعات شب بهترین ساعات و حتی خواب روزه‌دار عبادت شمرده شده است.

وی با بیان اینکه رزق مادی و معنوی در ماه مبارک رمضان افزون است چرا که خداوند این ماه را ماه مهمانی خود معرفی کرده و انسان مهمان خوان الهی است، افزود: بهره گرفتن از این ماه فرصتی است برای تمرین بندگی خدا و زمینه‌ای است که انسان زندگی خود را برای باقی ایام سال تضمین کند. برای مثال یکی از نمودهای بندگی اخلاص است که تنها برای خدا، در راه خدا و به سوی او باشد؛ روزه گرفتن این بستر را برای انسان مهیا می‌کند.

زنداقطاعی تصریح کرد: روزه از عباداتی است که اخلاص در آن به‌صورت ویژه نمایان است. روزه‌دار از خوراک و آشامیدن حلال پرهیز می‌کند تا برای انجام دستور خداوند گردن نهد. از این رو اگر یک ماه این عمل هدفمند تکرار شود در رفتار و نیات آینده تأثیرگذار خواهد بود. به همین دلیل خواسته شده که روزه‌دار بدون نیت نباشد یعنی هر شب این پیمان را با خداوند تجدید کند و هر لحظه روز بداند در چه موقعیتی قرار دارد و بنده چه کسی است. به این ترتیب تداوم این بندگی در ماه‌های آینده را به توفیق الهی تضمین می‌کند. در واقع روزه‌داری روح تعهد را در انسان زنده می‌کند که تا زنده است در مسیر خدا باشد.

این پژوهشگر معارف اسلامی در خصوص پیامدهای اینکه اگر کسی نخواست از فیض‌های معنوی ماه مبارک رمضان بهره ببرد و به عبارتی به روزه‌داری بی‌توجه باشد بدون آنکه منکر دستور الهی شود یا بدون آنکه وجود این امر خدا را نفی کند، گفت: گاهی چنین افکار و نگاهی برای برخی پیش می‌آید که راه حل‌های فراوانی دارد.

وی اظهار کرد: نخستین نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که دین واقعیت است یا غیر واقعیت.! اگر بپذیریم دین واقعیتی است که ما با آن مواجه‌ایم؛ بنابراین آنچه از روزه گرفتن که دستوری از دین است به ما رسیده نیز هدفدار و مفید فایده است زیرا کار، امر و فرمان خداوند بی‌حکمت نیست. روزه‌داری در مرتبه اول واقعیتی برای جسم انسان و در مرتبه بعد حقیقتی برای روح اوست. اگر یازده ماه، بدن با خوردن و سوخت و ساز‌های غذایی معده را خسته کرده این ماه فرصتی است که بدن آرامش و انرژی مجدد کسب کند.

زنداقطاعی با اشاره به توصیه پزشکان و متخصصان تغذیه در مورد فواید جسمانی روزه، گفت: مهمتر از سلامت جسم، تعالی و سلامت روح است که روزه این فرایند را به بهترین نحو برای روح ایجاد کرده و فرصت تقرب به خدای تعالی و طلب نیاز به درگاه او را فراهم می‌آورد. به فرموده امام علی(ع) روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است. همچنین بشارت‌های فراوانی در روایات برای روزه‌دار در کلام معصومین بیان شده است که همگی زاویه‌ای از تعالی روحی انسان و انسانیت او را به تصویر می‌کشند.

ماه رمضان؛ فرصتی برای تقویت وحدت

وی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان از فرصت ماه رمضان برای تقویت وحدت استفاده کرد، گفت: زمانی که همه بر مهمانی خدا دعوت می‌شوند یعنی سر سفره‌ای جمع می‌شوند که میزبان خداست. از این رو آنچه کمک می‌کند همه از آن بهره‌مند شوند تنها نگاه فردی و بهره شخصی نیست، بلکه ماه رمضان درس جماعت را به فرد می‌آموزد. اینکه امام صادق(ع) می‌فرماید: خداوند روزه را واجب کرد تا دارا و ندار مساوی شوند يعنی جامعه بدون فاصله طبقاتی و مالی و اینکه ملاک ارزشمندی در تقرب و تقوا به خداست.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه خداوند مردم را به انجام روزه فرمان داده تا به واسطه آن فقر و بیچارگی آخرت را دریابند و جامعه درد دردمندان را بچشد و خود را جدای از هم نپندارد، اظهار کرد: شرکت در جماعت‌های عبادی مثل نماز و قرائت قرآن، شرکت در جمع سفره‌های افطاری به معنای طعم شیرین بندگی را با هم چشیدن است.

وی با بیان اینکه اگر به روزه‌دار تأکید شده چشم و زبان و... خود را نگه دارد یعنی مسلمانان باید از آنچه که خداوند نهی کرده، بپرهیزند و باید جامعه با تقوا داشت، افزود: روزه تنها عبادت مسلمانان نیست بلکه اولیا، انبیا و یکتاپرستان عالم نیز از آن بهره‌مند بودند که این جمع به معنای یکی شدن خوب‌ها در تاریخ است. همچنین ایجاد مراقبت‌های اجتماعی در حرف زدن، رفتار کردن و... در ماه مبارک رمضان سلوک اجتماعی را تغییر می‌دهد.

راهکارهای مقابله با هجمه دشمن

این استاد حوزه علمیه در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به هدف دشمن در حمله به شعائر دینی و قبح‌زدایی از روزه‌خواری و بی‌اعتنایی نسبت به انجام فرایض دینی، گفت: انسان معاصر را بردگی‌های نوین احاطه کرده است. از شهرت در شبکه‌های مجازی گرفته تا اسارت تکنولوژی و ایسم‌های مختلف مدرن او را به خود مشغول کرده است. رهایی از این بردگی‌ها و بحران‌ها در پرتو نگرش، بینش و گرایش درست ایجاد می‌شود. اگر انسان ادراک کند که هستی تنها همین چند صباح خاکی نیست و اگر بداند دست حکیمانه خالق او را بی‌هدف در این کشتزار دنیا نگذاشته، در پی کاشتنی می‌رود که او را ثمر دهد و از بیهودگی و از فرافکنی رهایی بخشد.

وی افزود: بشری که هر چه بخواهد برای خود ترسیم می‌کند یا بخش از زندگانی خود را به گونه‌ای می‌سازد که اجانب عرضه کرده‌اند در واقع به ریسمان کهنه‌ و پوسیده‌ای توسل جسته است. در این ارتباط نمونه‌های بسیاری وجود دارد. اگر در ابتدای ظهور اسلام عده‌ای برای نشنیدن آیات قرآن گوش‌های خود را می‌گرفتند یا آیات قرآن را سحر و جادو می‌خواندند و دیگران را از رفتن به سوی پیامبر(ص) باز می‌داشتند، امروز نیز اجانب در قالبی نوین ناپرهیزی و بساط قبح‌شکنی خود را به‌صورت‌های مختلفی مانند فیلم، صوت، متن و تصویر در فضای مجازی و واقعی نشان می‌دهند.

زنداقطاعی تصریح کرد: شیاطین هر عصری ابزارهای همان عصر را به‌کار می‌گیرند و فریب خوردگان از نظر کمی و کیفی در هر عصر متفاوت می‌شوند. اگر روزی با شریک قرار دادن بت‌ها نفی عبودیت خدای یکتا می‌کردند، امروز نیز انسان محوری و اصالت لذت را در نفی بندگی خدا و تثبیت بندگی هوای نفس به‌کار می‌گیرند. از این رو برای مقابله با این جریان‌ها هم الگو و هم برنامه کلی داریم که باید بتوانیم به مقتضای زمان برنامه مصداقی پیاده کنیم.

وی با بیان اینکه تبیین جایگاه بندگی و سوق دادن فکر به سمت شناخت خود، فرصتی خوب برای معرفت خدا و دستورات خالق است، گفت: تأکید بر بازنشر گرایش‌های مثبت به دین یکی دیگر از راه‌های مقابله با دشمن است. کم نیستند جوانان و نوجوانانی که فرصت ماه مبارک رمضان را غنیمت شمرده، زنان و مردانی که در سفره افطار و سحر همدلی را تمرین می‌کنند و گشاده دستی‌هایی که مواسات اجتماعی را گسترش می‌دهد. اگر بتوان مصادیقی از این موارد را به سبک‌های مختلف باز نشر کرد می‌توان جامعه ایمانی یک دل را چه در رفتار و چه در عمل و زبان به تصویر کشید.

زنداقطاعی در پایان گفت: پرهیز از سیاه نمایی‌های دشمن و به‌جای آن روشنگری و نشان دادن بستر و خط مشی غلط و پيامدهای آن از دیگر راه‌های مقابله با دشمن است. این نکته به این معنا نیست که چشم بر تبلیغات و عملکرد کور دشمن ببندیم بلکه باید بتوان جامعه را هوشیار و بیدار کرد تا دشمن را بشناسند.