«شب قدر» یا «شب‌های قدر»؟
گروه معارف ــ در تعابیر و الفاظ مختلفی از «شب‌های قدر» و یا «لیالی قدر» سخن گفته می‌شود این در حالی است که طبق آیه صریح قرآن کریم ماه رمضان دربردارنده لیلةالقدر است و تعبیر لیالی قدر اعتقاد درستی نیست چرا که ما تنها یک‌شب قدر داریم که در سوره قدر نیز از آن به‌عنوان لیلةالقدر یادشده است نه لیالی قدر.
شب قدر فرصتی زرین و طلایی برای شستشوی دل از ناپاکی و آلودگی و سبک‌شدن روح از بار گناهان است که در آن بنده نادم با دیدگانی اشک‌بار و دلی شکسته و با اظهار شرمساری و پشیمانی از عملکرد نامطلوب خود به درگاه الهی توبه کرده و برای ادامه مسیر در صراط مستقیم از خداوند مدد می‌گیرد. در اهمیت این شب همین بس که با هزار ماه برابری می‌کند و مقدرات یک‌ساله انسان در آن رقم خورده و قلب‌های مسلمانان روزه‌دار در شب قدر از دعا و مناجات و تمسک به قرآن، سعادت دنیا و آخرت انباشته می‌شود.
حضرت حق در آیه 3 سوره دخان درباره فضيلت و اهميت شب چنین می‌فرماید: «ما قرآن را در شبی فرخنده نازل كرديم؛ زيرا هشدار‌دهنده بوديم. پس در آن شب هر كاری محكم و استوار می‌شود»، همچنین در آیه 6 این سوره نیز چنین آمده است: «فِیهَا یفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ أَمْرًا مِّنْ عِندِنَآ إِنَّا کنَّا مُرْسِلِینَ»؛ یعنی در آن شب هر حادثه ای که باید واقع شود، خصوصیاتش مشخص و محدود می‌شود، این امری است خلف ناپذیر، امری است که از ناحیه ما که ماییم فرستنده رحمتی از ناحیه پروردگارت.
سوره مبارکه قدر از نزول یکپارچه و کامل قرآن کریم در شب قدر بر قلب مبارک پیامبر(ص) سخن می‌گوید «انا انزلناه فی لیلة القدر – انا انزلناه فی لیلة مبارکة»، بدین گونه مجموعه‌ای بیش از 6 هزار آیه قرآن به‌تدریج در طی 23 سال در دوره پیامبری ایشان براساس سبب و شأن نزول نازل شده و در شب قدر تمام حقیقت قرآن به‌صورت حقیقت واحده بر قلب نازنین خاتم پیامبران نازل شد.
آنچه در اینجا محل سخن است استفاده از تعابیر و الفاظ مختلفی چون «شب‌های قدر» و یا «لیالی قدر» است که طبق آیات صریح قرآن کریم ماه رمضان دربردارنده لیلةالقدر است از این رو تعبیر لیالی قدر اعتقاد درستی نیست چرا که ما تنها یک‌شب قدر داریم که در سوره قدر نیز از آن به‌عنوان لیلةالقدر یادشده است نه لیالی قدر.
در پرتو تفسیر قرآن کریم به این موضوع می‌رسیم که شب قدر در ماه مبارک رمضان با توجه به آیه «شهرالرمضان الذی فیه القران هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان» تنها یک شب است. در واقع این آیه مبارکه به ما می‌گوید که شب قدر شبی است که در آن قرآن نازل شده و ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم، شبی که به تعبیر سعدی شاعر نیک‌نام ایرانی نباید از آن غافل بود:
غافل مباش ار عاقلی دریاب اگر صاحب دلی
باشد که نتوان یافتن دیگر چنین ایام را
تردیدی نیست در اینکه لیلةالقدر در ماه رمضان است، چراکه جمع میان آیات قرآن همین معنی را اقتضا می‌کند. از یک‌سو می‌گوید: قرآن در ماه رمضان نازل شده (بقره: 185) و از سوی دیگر می‌فرماید: قرآن در شب قدر نازل شده است. ولی در اینکه کدام شب از شب‌های ماه رمضان شب قدر است گفت‌وگو بسیار است. در این زمینه تفسیرهای بسیاری شده از جمله شب اول، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم و شب بیست و نهم؛ در این بین ۳ شب احتمال شب قدر بودن در آن پررنگ‌تر است: شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم؛ ولی مشهور و معروف در روایات این است که در دهه آخر ماه رمضان و شب بیست و یکم یا بیست و سوم احتمال شب قدر بودن بسیار است. معارف پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) ما را به سمت بهره‌برداری از سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه مبارک رمضان راهنمایی کرده است. در روایتی می‌خوانیم که در دهه آخر ماه مبارک رمضان پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله تمام شب‌ها را احیاء می‌داشت و مشغول عبادت بود و امام صادق (ع) نیز می‌فرمایند: «تقدیر مقدرات در شب نوزدهم است و حتمی شدن و تحکیم آن در شب بیست‌ویکم و امضای آن در شب بیست‌وسوم».
بسیاری معتقدند مخفی بودن شب قدر برای این است که مردم به همه این شب‌ها اهمیت دهند؛ همان‌گونه که خداوند رضای خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده تا مردم به همه طاعات روی‌آورند و غضبش را در میان معاصی پنهان کرده تا از همه بپرهیزند، دوستانش را در میان مردم مخفی کرده تا همه را احترام کنند، اجابت را در میان دعاها پنهان کرده تا به همه دعاها رو آورند، اسم اعظم را در میان اسماء خود مخفی ساخته تا همه را بزرگ دارند و وقت مرگ را مخفی ساخته تا در همه حال آماده باشند و این فلسفه مناسبی به نظر می‌رسد.
بی‌شک این شب‌ها فرصتی برای انس و توجه بیشتر به ذات حق‌تعالی است تا با قدم گذاشتن در حریم خودسازی و خودشناسی در خلوت خود با خالق هستی، عهد و پیمان دیگری بسته و خود را از دام گناهان و شیاطین دور ساخته و فصل جدیدی از زندگی خود را آغاز کنیم. پس نیکوست که در این گسترده‌ترین سفره بخشایش و رحمت خداوندی، زنگار گناه را از خود پاک‌کرده و لطف کریمانه حضرت خالق که نصیب یکایک بندگان و حاضران در این بزم الهی می‌شود را پاس بداریم چراکه سفره رحمت خداوند بسیار وسیع بوده و باری‌تعالی همواره منتظر بازگشت بندگان به‌سوی خود است.
پس این لطف کریمانه رب‌العالمین گوارای وجودتان...
گردآورنده: رقیه ملاحسنی
انتهای پیام
