تعهد؛ خمیرمایه شعر انقلاب/ غفلت رایزنان فرهنگی از صدور ادبیات انقلاب

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ شعر فارسی در دامان فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی تولد و در پرتو آموزه‌های اسلامی رشد یافته است، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ادبیات فارسی، حال و هوای دیگری پیدا کرد و پیوند با ریشه‌های اصیل اسلامی قوت بیشتری یافت و گونه «شعر انقلاب» شکل گرفت و طی چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این نوع شعر فراز و فرودهایی داشته است که برای بررسی این فراز و فرودها و دستاوردهای شعر انقلاب مجموعه گفت‌وگوهایی را با شاعران و کارشناسان این حوزه انجام خواهیم داد. نوشتار پیش رو، گفت‌وگو با حسین اسرافیلی از شاعران پیشکسوت انقلاب است که در ادامه می‌خوانید.

-در جایی عنوان کردید که هر شعری که پس از پیروزی انقلاب سروده شده، شعر انقلاب است، آیا فکر نمی‌کنید تعریفتان یا نگاهتان به شعر انقلاب قدری گسترده است؟

در دوران انقلاب و پس از آن که هشت سال دفاع مقدس رخ داد، فضا به گونه‌ای بود که زمینه‌ساز تولید شعرهای انقلابی بود و اغلب شعرهایی که سروده می‌شد نیز ملهم از این فضا بود، به همین دلیل می‌توان آنها را شعر انقلاب دانست. در واقع این فضا و دو رخداد یاد شده در نگاه و افکار شاعران مؤثر بوده است.

-آیا می‌توان گفت که این شعرها در دهه نخست انقلاب پررنگ‌تر بوده و به تدریج پس از چهار دهه کم‌رنگ‌تر شده است؟

با توجه به اینکه در دهه‌های اخیر، نحله‌های جدید شعری و انجمن‌هایی تشکیل شد و سبب شد شعر انقلاب کم‌رنگ‌تر شود، در این نحله‌ها و انجمن‌ها شعرهایی رواج یافتند که نمی‌توان آنها را شعر نامید؛ چرا که مضامین هوس‌آلود را منعکس می‌کردند. هر چند این شعرها اندک‌اند و یک بار مصرف. وقتی در جمعی خوانده می‌شوند، مصرف آنها نیز به پایان می‌رسد. اما به هر حال وجود دارند.

-دلیل کم‌رنگ شدن شعر انقلاب را در چه می‌دانید؟

فضای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... در این زمینه مؤثر بوده است، البته در زمان حاضر نیز مضامین شعر انقلاب کم نیستند، مضامین مانند عدالت‌محوری، اخلاق و ... می‌تواند در این شعرها مورد توجه قرار گیرد.

-چرا تولد شعر انقلاب را قبل از انقلاب نمی‌دانید، بودند شاعرانی چون مهرداد اوستا، مشفق کاشانی و ... که پیش از انقلاب شعرهایی را در رابطه با انقلاب سروده‌اند و بر فضای فکری و اجتماعی جامعه نیز اثرگذار بودند؟

اتفاقاً تولد شعر انقلاب را باید پیش از انقلاب بدانیم، چرا که همین شاعران که نام بردید شعرهای خوبی در رابطه با فضای سیاسی و اجتماعی آن زمان سرودند، اما با توجه به اینکه فشارهای سیاسی و اجتماعی آن زمان بسیار زیاد بود، شاعران اغلب به گونه‌ای شعر می‌سرودند که مضامین آنها پیچیده بود. در این میان شاعرانی نیز بودند که پس از انقلاب متوجه شدیم، سوپاپ‌های اطمینان ساواک هستند که با شعرهای خود هم نتوانستند جایی برای خود در میان مردم باز کنند، اما شاعرانی مانند مهرداد اوستا، مشفق کاشانی، سید علی موسوی گرمارودی و ... در این فضاها قدم و قلم زدند و کار کردند. و یا طاهره صفارزاده، مجموعه‌ای دارد که کاملاً فضای انقلابی دارد و با توجه به اینکه نمی‌توانستند آنها را در مجلات و روزنامه‌ها به چاپ برسانند، مردم از آنها اطلاع کمی داشتند و به عبارتی این شعرها به دست مردم نمی‌رسید و به همین دلیل شعر انقلاب پس از پیروزی انقلاب، قوت پیدا کرد.

-قالب رایج شعر انقلاب و شاعران معروف این قالب چه کسانی بودند؟

در شعر انقلاب انواع قالب‌های شعری مانند غزل، مثنوی، رباعی، دوبیتی، چهارپاره، قصیده و ... سروده شده است، اما در میان آنها بیش از همه، قالب غزل رایج بوده و در این راستا نیز مشفق کاشانی را میتوان نام برد.

-ویژگی و شاخصه شعر انقلاب چیست؟

برخی شعر انقلاب را شعری می‌دانند که فقط درباره امام خمینی(ره) و یا هدیه به ایشان و یا شهدای انقلاب باشد، در حالی که شعر انقلاب شعر متعهدانه است و در پشت کلمات و واژه‌ها این نگاه، نهفته بوده و خمیرمایه آن تعهد است، حتی شعر عاشقانه، اجتماعی، سیاسی و ... نیز می‌تواند متعهدانه باشد.

-پس از گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب، شعر انقلاب چه دستاوردهایی داشته است؟

وجود شعر انقلاب را می‌توان یک دستاورد نامید؛ از سوی دیگر همین که توانست شعر را به ریشه‌های اصیل و کهن ادب فارسی پیوند بزند، مهم‌ترین دستاورد است. همچنین پیروزی انقلاب سبب شد، شاعران سال‌های سال در این فضا قدم و قلم بزنند. ارزش‌هایی که پس از انقلاب مورد تأکید بوده و در شعرها نیز به صورت جدی و پررنگ دیده می‌شود، از همین دستاوردها ناشی می‌شود.

-برخی آفت شعر انقلاب را جشنواره‌ای شدن آن می‌دانند، نظر شما چیست؟

به نظرم این طور نیست، چرا که جشنواره‌هایی مثل «شعر انقلاب»، «شعر فجر» و ... تأثیر مثبت فراوانی داشته‌اند و سبب شده توجه جامعه به شعر بیشتر شود و این جشنواره ویترین آثار ادبی بوده است و آثار خوبی در آن ارائه می‌شود، اما از نکات منفی آن می‌توان به تنزل این شعرها از نظر مضمون و محتوا اشاره کرد که اغلب شاعران به صورت سفارشی برای جشنواره‌ها می‌سرایند که در این راستا ارتباط با نويسندگان و شاعران، نقد شعرها و حضور در انجمن‌های ادبی راهکار خوبی برای ارتقای سطح کیفی و محتوایی شعرها به ویژه در میان شاعران جوان در استان‌ها است.

-شعر انقلاب چه اندازه در خارج از مرزهای ایران مطرح شده و یا به عبارتی بین المللی شده است؟

به هیچ عنوان مطرح نشده است، مسئولان فرهنگی به ویژه رایزنان فرهنگی در این زمینه نقش مهمی دارند، اما در این راستا نه برنامه‌ای داشته‌اند و نه کاری انجام داده‌اند. ما در همه کشورها رایزنان فرهنگی داریم، آنها عنوان فرهنگی را در پست خود دارند، اما نگاه عمده آنها سیاسی است و همین نگاه نیز در اولویت آنها است و همین نگاه سبب شده شعر انقلاب و مضامین و اهداف و آرمان‌های آنها به خارج از مرزهای ایران راه نیابد و کمتر کسی از آن مطلع باشد و در خارج از کشور، اغلب، ما را با شاعران کهن مانند حافظ، سعدی، مولانا و خیام می‌شناسند و اگر خیلی به این دوره نزدیک شوند، فروغ را نام می‌برند.

انتهای پیام