پوستر آیات مصور؛ تداعی‌گر نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی است

به گزارش ایکنا؛ عطیه خان‌حسین‌آبادی، طراح پوستر دوسالانه «آیات مصور» که به میزبانی همدان تیرماه سال جاری برگزار می‌شود، شرحی بر جزئیات این پوستر و المان‌های به کار رفته در آن به رشته تحریر درآورده است که در ادامه می‌خوانید:

هوالمصوِّر، اسمی از اسامی حضرت حق است و به معنای تصویرگر، صورت‌نگار، نقاش، نقش‌‌پرداز یا تصویرساز آنکه صورت می‌‌کشد و نقاشی می‌‌کند، که تنها یک‌ بار در قرآن و در آیة آخر سوره حشر به آن اشاره شده و به خالقیت خداوند اشاره دارد:

هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى [...] ﴿۲۴﴾

اوست‏ خداى خالق نوساز صورتگر {كه} بهترين نامها {و صفات} از آن اوست [...] (۲۴)

هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ (او خداوندی است آفریننده)

الْبَارِئُ (خداوندی که مخلوقات را بی‌‌کم و کاست، بدون شبیهی از قبل، ایجاد کرد)

الْمُصَوِّرُ (آفریدگاری که به هرموجودی صورت خاصی بخشید که به یکدیگر مشتبه نشوند)

لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى (پس چون اوصافش همچون ذاتش بى‌پايان است، مى‌‌افزايد: که برای او نام‌های نیک است) (تفسیر نمونه)

یکی از جلوه‌های عظیم و شگفت صورتگری مخلوقات، آفرینش انسان است که در قرآن کریم آیات متعددی را به خود اختصاص داده است. تنها در هنگام بیان مراحل خلقت انسان است که در قرآن، تعبیر «فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ» در سوره «المؤمنون» به‌‌کار رفته است:

وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ طِينٍ ﴿۱۲﴾ ما انسان را از عصاره‏‌‌اى از گل آفريديم (۱۲)

ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَكِينٍ ﴿۱۳﴾سپس او را نطفه‏‌‌اى در قرارگاهی مطمئن {رحم} قرار داديم (۱۳)

ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ ﴿۱۴﴾سپس نطفه را به صورت علقه {خون بسته}، و علقه را به صورت مضغه {چیزی شبیه گوشت جویده}، و مضغه را به صورت استخوان‌هایی درآوردیم، از آن پس آن را آفرینش تازه‌ای ایجاد کردیم، بزرگ است خدایی که بهترین خلق‌‌کنندگان است (۱۴)

ثُمَّ إِنَّكُمْ بَعْدَ ذَلِكَ لَمَيِّتُونَ ﴿۱۵﴾ سپس شما بعد از آن می‌میرید (۱۵)

ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُبْعَثُونَ ﴿۱۶﴾ سپس در روز قیامت برانگیخته می‌شوید (۱۶)

در گام نخست، اشاره شده است که انسان[آدم و فرزندان او]افضل‌‌مخلوقات با آن‌همه عظمت، استعداد و شایستگی، از خاکی بی‌ارزش است که نهایت قدرت‌نمایی خداست که از خاک چنین موجود بدیعی آفرید (12). در آیه بعد به تداوم نسل آدم از طریق ترکیب نطفه نر و ماده و قرارگرفتن در رحم [قرار مکین: قرارگاه امن و امان] توجه می‌دهد که اشاره به موقعیت خاص رحم دارد و در واقع محفوظ‌‌ترین نقطه بدن است که از هر طرف تحت حفاظت قرار دارد (13). بعد به مراحل شگفت‌‌آور سیر نطفه در رحم مادر و چهره‌های گوناگون خلقت که یکی بعد از دیگری [خون‌بسته، مضغه، گوشت و استخوان] در آن قرارگاه امن ظاهر می‌شود، اشاره دارد. پس از این چهار مرحله متفاوت که به‌علاوه مرحله نطفه بودن، مراحل پنج‌‌گانه‌‌ای را تشکیل می‌دهد، در پایان آیه به آخرین مرحله که درواقع مهم‌ترین مرحله آفرینش بشر است و به صورت سربسته و پرمعنی (تعبیر به انشاء= ایجاد کردن چیزی توأم با تربیت آن)، آفرینش تازه‌ای را بیان می‌کند که همان مرحله نفخ روح در کالبد است. جنین وارد مرحله حیات انسانی می‌شود که او را از همه جهان ممتاز می‌سازد و به آن شایستگی خلافت خدا در زمین را می‌دهد؛ درواقع همین‌جاست که عالم‌‌کبیر با همه شگفتی‌هایش در این جرم صغیر منطوی و پیچیده می‌شود و بلافاصله بعد از آن فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ می‌گوید، پربرکت است خدایی که بهترین خلق‌‌کنندگان است، [تا بفماند که هم‌‌چنان اوست که منبع خیر و برکت و خالق بالذّات است] (14). آیه بعد یادآور معاد است و این‌که انسان با همه شگفتی‌هایش تا ابد زنده نمی‌ماند و بعد از این زندگی همگی می‌میرند (15). پس برای این‌که این تصور پیش نیاید که با مردن انسان همه‌‌چیز پایان می‌گیرد و زندگی امری بیهوده بوده بلافاصه می‌افزاید که روز قیامت بار دیگر به زندگی باز می‌گردید و برانگیخته می‌شوید(16)، (تفسیر نمونه)

سزد که روی اطاعت نهند بر در حکمش

مصوِّری که درون رحم نگاشت جنین را

سعدی

با توجه به مقدمه فوق، در طراحی پوستر «دوسالانه آیات مصوَّر»، جنین (انسان) به عنوان عنصر اصلی، نقش تأکیدی بر صفت صورتگری خداوند و نمودی از قدرت‌نمایی آفریدگار در ظلمتکد زهدان مادر است که در قالب انار به نمایش در آمده است.

انار، از مقدس‌ترین درختان است که در قرآن مجید یک‌بار در سوره (الرحمن 68) به عنوان میوه بهشتی و دوبار در سوره انعام (99 و141) آمده است. انار در فرهنگ ایران، به لحاظ رنگ سبز تند برگ‌ها و رنگ سرخ و شکل غنچه و گل آن، شبیه آتشدان است و درگذشته، در آتشکده‌ها چند درخت انار می‌کاشتند؛ امروزه هم تک درخت انار نزدیک امامزاده‌ها و بالای تپه‌ها مقدس است و بدان دخیل می‌بندند. انار نماد بی‌مرگی، کثرت در وحدت،حاصل‌خیزی، وفور، و پُردانگی آن نماینده برکت و باروری است که با توجه به آیه 13 (قَرَارٍ مَكِينٍ، قرارگاهی مطمئن {رحم}) در میان گل نیلوفر (شاه عباسی) جای داده شده است.

در اینجا معنای ظاهری گل اشاره به نقش زن و مادر، در حفاظت و نگهداری از جنین دارد، چرا که امیرالمؤمنان می‌فرمایند:اَلْمَرْأَةُ رَیْحانَةٌ وَ لَیْسَتْ بِقَهْرَمانَةٍزن گل است نه قهرمان (پیشکار و خدمتگزار)؛ در معنای نهفته و باطنی، نیلوفر مظهری از شکوفایی جهان و نیل آن به مرتبه تجلی یا ظهور و نمادی از وارستگی انسان جویای کمال است، مصداق انسانی که به وحدانیت رسیده و با خدا یکی شده است. نیلوفر نماد اتصال زمین به آسمان و نماینده رویشی خاص است که تجدید حیات، زایش نو، بازگشت به عنصر اصل و پاک اولیه و در نشئت دیگر پیدا شدن معنا می‌دهد که نشان رستاخیز و معاد و یادآور آیه 16 سوره المؤمنون در ادامة آیات خلقت و مرگ می باشد.

استفاده از رنگ‌های شاد و زنده که پویایی و تحرک را به همراه دارد و حس تولد، زندگی و رویش را شکوفا می‌سازد.غالب رنگ‌های اثر، گرم است که شدت و سرخی در قسمت میانه گل به بدن مادر اشاره دارد و در اطراف به سمت رنگ‌های سرد متمایل می‌شوند که تضاد رنگی و توازن بصری ایجاد کرده‌اند.

ساختار خطوط و سطوح اثر القاء‌‌کننده نرمی و لطافت مادر و در عین حال تیزی انتهای گلبرگ‌ها نمایان‌‌گر حالت تدافعی و نگهداری از جنین است. حضور ساقه‌ها در پایین و بالا و امتداد ذهنی آن‌ها چشم را به سوی مرکز گل و از آن‌جا به سمت لی‌اوت در قسمت بالا هدایت می‌کند.

برای لی‌اوت پوستر، خطوط نسخ و ثلث که هر دو از خط‌های سنتی به‌‌ویژه در کتابت قرآن هستند به‌‌کار برده شده است؛ در عناوین فرعی از خط نسخ و عنوان اصلی از خط ثلث که با فرم‌های بصری هماهنگی بیشتری دارد،استفاده شده است.

به قلم عطیه خان‌حسین‌آبادی/ طراح پوستر

انتهای پیام