بررسی شيوه‌های حفظ و قرائت قرآن در جهان/10
روش معكوس موجب تثبيت ماندگار آيات در حافظه بلندمدت می‌شود
گروه بين‌الملل: حفظ آيات قرآن از طريق «روش معكوس» بسيار مفيد بوده و مزيت اين روش، آن است كه همزمان با حفظ آيات جديد، آيات پيشين نيز تكرار شده و به اين ترتيب آيات حفظ شده بارها برای شخص مرور می‌شود و در نتيجه اين آيات به‌خوبی در حافظه بلندمدت شخص ذخيره می‌شود.
سناءالدين تاتارويچ، حافظ برجسته قرآن در بوسنی‌و‌هرزگوين، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) در توضيح روشی كه بر اساس آن به حفظ قرآن پرداخته است، عنوان كرد: من با استفاده از «روش معكوس» موفق به حفظ قرآن شده‌ام؛ به اين ترتيب كه ابتدا آخرين صفحه جزء اول سپس آخرين صفحه جزء دوم و بعد آخرين صفحه جزء سوم حفظ می‌شود و به همين ترتيب اين روند تا جزء سی‌ام قرآن ادامه پيدا می‌كند. بعد از حفظ آخرين صفحه جزء سی‌ام، مرحله اول به پايان می‌رسد. در مرحله دوم، اين بار دو صفحه مانده به آخر جزء يكم حفظ شده و صفحه بعدی آن مرور می‌شود، و به همين ترتيب ادامه پيدا می‌كند تا اينكه دو صفحه مانده به آخر جزء سی‌ام نيز حفظ شده و مجدداً صفحه آخر آن جزء نيز مرور می‌شود. مراحل بعدی نيز به همين شيوه پيش می‌روند تا اين كه قرآنآموز به اولين صفحه از هر جزء می‌رسد و با اتمام آن مرحله، او موفق به حفظ كل قرآن شده است.
او در ادامه گفت: مزيت اين روش در آن است كه همزمان با حفظ آيات جديد، آيات پيشين نيز تكرار شده و به اين ترتيب آيات حفظ شده بارها برای شخص مرور می‌شود و در نتيجه آيات به خوبی در حافظه بلندمدت شخص ذخيره می‌شود. اما به هر ترتيب اين روش نيز خالی از ايراد نبوده و آن اين است كه اگر قرآنآموز در نيمه راه به هر دليلی از تكميل دوره حفظ قرآن باز ماند، نتوانسته است هيچ سوره‌ای از قرآن را به‌طور كامل فرا‌گيرد، بلكه تنها قسمت‌هايی از جزء‌های متفاوت را حفظ كرده است و در نتيجه احتمال فراموشی محفوظاتش به مراتب افزايش پيدا خواهد كرد.
اين حافظ بوسنيايی معتقد است، در حفظ قرآن نمی‌توان روشی را برتر از ساير روش‌ها دانست. چرا كه ممكن است روشی برای يك شخص بسيار نتيجه‌مند باشد؛ درصورتیكه برای ديگری روشی ناكارامد محسوب شود. در نتيجه هر شخص بسته به شرايط و توانايی خود در حفظ بايد بهترين روش را برای خود انتخاب كند، اگرچه به اعتقاد او، صرف‌نظر از تفاوت روش‌های حفظ، همگی آنها نيازمند سخت‌كوشی و ممارست است، همان‌طور كه خود او نيز روزانه 30 تا 50 صفحه از قرآن را می‌خواند و قسمت‌هايی از كلام مقدس را كه نياز به ممارست بيشتری دارد، چندين‌بار بيش از ساير قسمت‌ها تكرار می‌كند.
او در ادامه به اهميت حفظ قرآن از كودكی اشاره كرد و برای آن دو دليل عمده را برشمرد: يكی اين كه كودكان در مقايسه با بزرگسالان شانس بيشتری در تقويت حافظه خود از طريق حفظ آيات دارند، چرا كه محفوظات انسان در دوران كودكی بسيار ماندگار‌تر از زمانی است كه وی در دوران بزرگسالی فرا گرفته است. ديگر آنكه كودكان نحوه ادای صداهای عربی را بسيار آسان‌تر و صحيح‌تر از بزرگسالان فرا می‌گيرند، چرا كه سيستم تكلم و ادای اصوات در آنها توانايی تقليد درست صداها را برای آنها فراهم می‌آورد.
تاتارويچ افزود: ما بايد به جوانان خود آموزش دهيم كه به كلام وحی عشق بورزند. تنها در اين صورت است كه خستگی جای خود را به نشاط و شادابی می‌دهد و قرآنآموز با هر مليت و زبانی كه باشد سعی خود را به كار می‌گيرد تا به شكل صحيح كلام خدا را تلاوت كند، چرا كه می‌داند اين خداست كه با اين زبان دلنشين با او سخن می‌گويد.
اين حافظ برجسته قرآن در رابطه با لزوم گذراندن دوره‌های تجويد پيش از شروع حفظ قرآن تصريح كرد: قرآنآموز بايد دوره‌های تجويد و قرائت قرآن را پيش از شروع حفظ به‌طور كامل بگذراند، زيرا درصورتیكه كلام الهی را با تلفظی نادرست به خاطر بسپارد، پاك كردنش از ذهن و تصحيح آن به مراتب سخت‌تر خواهد بود. او در ادامه اين بحث به مشكلی كه خود در اين زمينه با آن روبه‌رو شده، اشاره كرد و گفت: زمانی كه حفظ قرآن را شروع كردم، تجويد را به‌طور كامل فرا نگرفته بودم و با همين مشكل مواجه شدم و فكر می‌كنم همين مسئله باعث شد كه نتوانم در مسابقات نتيجه دلخواه خود را بدست بياورم.
تاتارويچ ضمن اشاره به علاقه‌مندی جوانان بوسنيايی به حفظ و قرائت كلام خدا، در رابطه با فعاليت‌های قرآنی در بوسنی‌و‌هرزگوين عنوان كرد: در بوسنی هيچ مؤسسه و يا آموزشگاهی كه به‌صورت تخصصی به آموزش حفظ و قرائت قرآن بپردازد، وجود ندارد و علاقه‌مندان به حفظ قرآن در بوسنی از ميان مدرسين و يا اساتيد دانشكده مطالعات اسلامی به دنبال مربيانی در اين زمينه هستند. در كشور بوسنی قرآن‌آموزان به استاد و يا شيخی كه با مقامات قرائت آشنا باشد، دسترسی ندارند، اما برخی از جوانان بوسنيايی به يادگيری اين مقامات علاقه‌مندند و سعی می‌كنند كه با گوش دادن به قرائت قاريان برجسته در اين حوزه از طريق كامپيوتر و به‌صورت آنلاين و يا با استفاده از تجهيزات نوين الكترونيك و غيره به اين مهارت‌ها دست پيدا كنند.
وی در پايان در پاسخ به اين سؤال كه «چگونه مراكز قرآنی می‌توانند هرچه بيشتر در تعامل با يكديگر باشند؟»، بيان كرد: مراكز قرآنی بايد از طريق تشكيل سمينارها و جلسات گفتوگو در رابطه با روش‌های حفظ و قرائت قرآن با يكديگر در ارتباط باشند، چراكه مسابقات، اگرچه عامل مهمی در ايجاد ارتباط ميان قرآن‌پژوهان است، اما بهترين روش برای تبادل تجربيات نيست، چراكه فضای حاكم بر اين مسابقات فضايی رقابتی است كه شركت‌كنندگان در آن علاقه‌مند به كسب عنوان هستند.
گفتنی است، سناءالدين تاتارويچ كه دارای مدرك كارشناسی ارشد در رشته زبان عربی است، حفظ قرآن را بدون دسترسی به مركز رسمی آموزش حفظ قرآن، زير نظر شيخی به نام حافظ علی رحمن، در مسجدی كه در آنجا به يادگيری قرآن می‌پرداخته است، از سال سوم دوره متوسطه شروع كرده و با اختصاص روزانه 7 تا 10 ساعت زمان، موفق به حفظ قرآن در يك دوره هفت ماهه شده است. او زير نظر هيئت بررسی حفظ قرآن در بوسنی كه شامل پنج عضو حافظ قرآن بوده، طی يك دوره پانزده روزه و با تلاوت هر روز 40 صفحه از قرآن موفق به اخذ مدرك رسمی حفظ قرآن شده است. همچنين تاتارويچ تاكنون در چندين مسابقه بين‌المللی حفظ قرآن از جمله مسابقات زاگرب (كرواسی)، قاهره (مصر)، و مشهد (ايران) شركت داشته است.
او در ادامه گفت: مزيت اين روش در آن است كه همزمان با حفظ آيات جديد، آيات پيشين نيز تكرار شده و به اين ترتيب آيات حفظ شده بارها برای شخص مرور می‌شود و در نتيجه آيات به خوبی در حافظه بلندمدت شخص ذخيره می‌شود. اما به هر ترتيب اين روش نيز خالی از ايراد نبوده و آن اين است كه اگر قرآنآموز در نيمه راه به هر دليلی از تكميل دوره حفظ قرآن باز ماند، نتوانسته است هيچ سوره‌ای از قرآن را به‌طور كامل فرا‌گيرد، بلكه تنها قسمت‌هايی از جزء‌های متفاوت را حفظ كرده است و در نتيجه احتمال فراموشی محفوظاتش به مراتب افزايش پيدا خواهد كرد.
اين حافظ بوسنيايی معتقد است، در حفظ قرآن نمی‌توان روشی را برتر از ساير روش‌ها دانست. چرا كه ممكن است روشی برای يك شخص بسيار نتيجه‌مند باشد؛ درصورتیكه برای ديگری روشی ناكارامد محسوب شود. در نتيجه هر شخص بسته به شرايط و توانايی خود در حفظ بايد بهترين روش را برای خود انتخاب كند، اگرچه به اعتقاد او، صرف‌نظر از تفاوت روش‌های حفظ، همگی آنها نيازمند سخت‌كوشی و ممارست است، همان‌طور كه خود او نيز روزانه 30 تا 50 صفحه از قرآن را می‌خواند و قسمت‌هايی از كلام مقدس را كه نياز به ممارست بيشتری دارد، چندين‌بار بيش از ساير قسمت‌ها تكرار می‌كند.
او در ادامه به اهميت حفظ قرآن از كودكی اشاره كرد و برای آن دو دليل عمده را برشمرد: يكی اين كه كودكان در مقايسه با بزرگسالان شانس بيشتری در تقويت حافظه خود از طريق حفظ آيات دارند، چرا كه محفوظات انسان در دوران كودكی بسيار ماندگار‌تر از زمانی است كه وی در دوران بزرگسالی فرا گرفته است. ديگر آنكه كودكان نحوه ادای صداهای عربی را بسيار آسان‌تر و صحيح‌تر از بزرگسالان فرا می‌گيرند، چرا كه سيستم تكلم و ادای اصوات در آنها توانايی تقليد درست صداها را برای آنها فراهم می‌آورد.
تاتارويچ افزود: ما بايد به جوانان خود آموزش دهيم كه به كلام وحی عشق بورزند. تنها در اين صورت است كه خستگی جای خود را به نشاط و شادابی می‌دهد و قرآنآموز با هر مليت و زبانی كه باشد سعی خود را به كار می‌گيرد تا به شكل صحيح كلام خدا را تلاوت كند، چرا كه می‌داند اين خداست كه با اين زبان دلنشين با او سخن می‌گويد.
اين حافظ برجسته قرآن در رابطه با لزوم گذراندن دوره‌های تجويد پيش از شروع حفظ قرآن تصريح كرد: قرآنآموز بايد دوره‌های تجويد و قرائت قرآن را پيش از شروع حفظ به‌طور كامل بگذراند، زيرا درصورتیكه كلام الهی را با تلفظی نادرست به خاطر بسپارد، پاك كردنش از ذهن و تصحيح آن به مراتب سخت‌تر خواهد بود. او در ادامه اين بحث به مشكلی كه خود در اين زمينه با آن روبه‌رو شده، اشاره كرد و گفت: زمانی كه حفظ قرآن را شروع كردم، تجويد را به‌طور كامل فرا نگرفته بودم و با همين مشكل مواجه شدم و فكر می‌كنم همين مسئله باعث شد كه نتوانم در مسابقات نتيجه دلخواه خود را بدست بياورم.
تاتارويچ ضمن اشاره به علاقه‌مندی جوانان بوسنيايی به حفظ و قرائت كلام خدا، در رابطه با فعاليت‌های قرآنی در بوسنی‌و‌هرزگوين عنوان كرد: در بوسنی هيچ مؤسسه و يا آموزشگاهی كه به‌صورت تخصصی به آموزش حفظ و قرائت قرآن بپردازد، وجود ندارد و علاقه‌مندان به حفظ قرآن در بوسنی از ميان مدرسين و يا اساتيد دانشكده مطالعات اسلامی به دنبال مربيانی در اين زمينه هستند. در كشور بوسنی قرآن‌آموزان به استاد و يا شيخی كه با مقامات قرائت آشنا باشد، دسترسی ندارند، اما برخی از جوانان بوسنيايی به يادگيری اين مقامات علاقه‌مندند و سعی می‌كنند كه با گوش دادن به قرائت قاريان برجسته در اين حوزه از طريق كامپيوتر و به‌صورت آنلاين و يا با استفاده از تجهيزات نوين الكترونيك و غيره به اين مهارت‌ها دست پيدا كنند.
وی در پايان در پاسخ به اين سؤال كه «چگونه مراكز قرآنی می‌توانند هرچه بيشتر در تعامل با يكديگر باشند؟»، بيان كرد: مراكز قرآنی بايد از طريق تشكيل سمينارها و جلسات گفتوگو در رابطه با روش‌های حفظ و قرائت قرآن با يكديگر در ارتباط باشند، چراكه مسابقات، اگرچه عامل مهمی در ايجاد ارتباط ميان قرآن‌پژوهان است، اما بهترين روش برای تبادل تجربيات نيست، چراكه فضای حاكم بر اين مسابقات فضايی رقابتی است كه شركت‌كنندگان در آن علاقه‌مند به كسب عنوان هستند.
گفتنی است، سناءالدين تاتارويچ كه دارای مدرك كارشناسی ارشد در رشته زبان عربی است، حفظ قرآن را بدون دسترسی به مركز رسمی آموزش حفظ قرآن، زير نظر شيخی به نام حافظ علی رحمن، در مسجدی كه در آنجا به يادگيری قرآن می‌پرداخته است، از سال سوم دوره متوسطه شروع كرده و با اختصاص روزانه 7 تا 10 ساعت زمان، موفق به حفظ قرآن در يك دوره هفت ماهه شده است. او زير نظر هيئت بررسی حفظ قرآن در بوسنی كه شامل پنج عضو حافظ قرآن بوده، طی يك دوره پانزده روزه و با تلاوت هر روز 40 صفحه از قرآن موفق به اخذ مدرك رسمی حفظ قرآن شده است. همچنين تاتارويچ تاكنون در چندين مسابقه بين‌المللی حفظ قرآن از جمله مسابقات زاگرب (كرواسی)، قاهره (مصر)، و مشهد (ايران) شركت داشته است.
