دعا از منظر قرآن/ دعا نیاز انسان‌هایی که خود را با ماوراءالطبیعه پیوند می‌زنند
گروه اندیشه: دعا نیاز همه انسان‌هایی است که خود را با ماوراءالطبیعه پیوند می‌زنند. دعا در بحرانی‌ترین لحظه‌های زندگی، آدمی را نجات می‌دهد و امید و نشاط را به او برمی‌گرداند. ملتی که در میان خود از دعا و نیایش، محروم باشد به زوال و نابودی می‌گراید.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، دعا یکی از عبادت‌های پراهمیت در اسلام است. پیامبر گرامی اسلام(ص) آن را «مغز عبادت» خوانده است. دعا نیاز همه انسان‌هایی است که خود را با ماوراءالطبیعه پیوند می‌زنند. این عبادت در بحرانی‌ترین لحظه‌های زندگی آدمی را نجات می‌دهد و امید و نشاط را به او برمی‌گرداند. ملتی که در میان خود از دعا و نیایش، محروم باشد به زوال و نابودی می‌گراید.
دعا در لغت به معنای «خواندن» است و در اصطلاح، خواندن دعا و خواستن از اوست. خداوند متعال در قرآن‌کریم، اهمیت دعا را به شکل‌های مختلفی در قالب داستان انبیا مطرح کرده است همه انبیا و اولیای خدا با دعا مأنوس بوده‌اند.
دعا در سیره پیامبراکرم(ص)
نگاهی اجمالی به سیره پیامبر اکرم(ص) و فرزندان گرامی آن بزرگوار، می‌رساند که آنان تا چه اندازه، دعا را پرعظمت و سازنده می‌دانستند. رسول خدا(ص) فرمود: «هیچ چیز نزد خدا، گرامی‌تر از دعا نیست».
علت اینکه مؤمنان، دائماً با دعا مأنوسند این است که آن‌را اسلحه‌ای می‌دانند که در همه عرصه‌های زندگی برای آنان کارگشاست. روزی پیامبر به اصحاب خود فرمود «آیا شما را به سلاحی راهنمایی کنم که از دشمنانتان رهایی می‌دهد و روزی‌تان را فراوان سازد؟، عرض کردند چرا، فرمود پروردگارتان را در شب و روز بخوانید، زیرا سلاح مؤمن دعاست».
براساس روایات نقل شده از رسول مکرم اسلام(ص) ارزش و قیمت افراد در پیشگاه خداوند به دعای آنان بستگی دارد. دعا وسیله مؤثری برای خودسازی و خداشناسی و پیوند و ارتباط انسان با خدا است. دعا بزرگترین عبادت است.
دعا از دیدگاه قرآن
خداوند متعال در آیه 77 سوره فرقان در این رابطه فرموده است: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبّى، لَوْلا دُعآؤُکُمْ. فَقَدْ کَذَّبْتُمْ، فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً؛ بگو: اگر خواندن و دعای شما نباشد پروردگار من به شما اعتنا و عنایتى نکند، شما را قدر و ارزشى ننهد، [ولى کافران] شما [پیامبر و آیات خدا را] تکذیب کردید پس [کیفرتان] پیوسته و بر دوام خواهد بود.
خداوند در این آیه شریفه براى مخاطبین آن هیچ جایگاه و مقامى در صورتى که دعا نداشته باشد، قرار نداده؛ بنابراین، از این کلام فهمیده مى‌شود که جایگاه و منزلت انسان در نزد خداوند به اندازه دعا و ارزش او به قدر اهتمام به مناجات و عبادت اوست.
همچنین، خداوند متعال در آیه 43 سوره انعام فرموده است: «فَلَوْلا إِذْ جآءَهُمْ بَاءْسُنا، تَضَرَّعُوا وَلکِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ؛ پس اى کاش هنگامى‌که سختى و ناگواریى از سوى ما به آنان مى‌رسید، تضرع و زارى مى‌نمودند، لیکن دل‌هایشان قساوت پیدا نموده و سنگدل گردیده بودند» که خداوند در این آیه شریفه هشدار مى‌دهد که اگر کافران تضرع و زارى مى‌نمودند، خداوند سختى و ناگوارى و خشم و عذاب و عقاب خویش را از آنان برمى‌داشت و ناراحتی‌هاى آنان را برطرف مى‌نمود».
خداوند متعال در آیه 186 بقره دعا را کلید رسیدن به آمال و آرزوها بیان کرده و فرموده است: «وَ إِذا سَاءَلَکَ عِبادى عَنّى فَإِنّى قَریبٌ اءُجیبُ دَعْوَةَ الدّاعِ إِذا دَعانِ؛ و هرگاه که بندگانم درباره من بپرسند، بگو: که من نزدیکم و دعاى هر دعا کننده را هنگامى که مرا بخواند، اجابت مى‌کنم» خداوند متعال مى‌فرماید: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبّى لَوْلا دُعآؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ، فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً؛ بگو: اگر دعایتان نبود، پروردگارتان چه اعتنایى به شما داشت زیرا مسلّماً شما تکذیب نمودید، و لذا تکذیبتان همواره ملازم شما خواهد بود».
و نیز در آیه 60 غافر میفرماید: «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ؛ مرا بخوانید تا دعایتان را براى شما اجابت کنم، به‌راستى کسانى‌که از پرستش و عبادت من گردنکشى مى‌کنند، با حالت خوارى و ذلّت وارد جهنم خواهند شد».
خداوند متعال با این آیه شریفه توجه مى‌دهد که ترک کردن دعا، استکبار و گردنکشى از پرستش و عبادت او و نیز سبب داخل شدن در آتش جهنم و عذاب خوار کننده آن است.
از امام صادق (ع) روایت شده که مراد از عبادتى که انسان از آن گردنکشى مى‌نماید در این آیه، همان دعا است و اینکه هرکس با وجود این دستور آن را ترک کند، از مستکبران و گردنکشان خواهد بود.
همچنین در آیه 28 سوره کهف آمده است: «واصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بالْغَداوَةِ وَالْعَشِىِّ، یُریدُونَ وَجْهَهُ، وَلاتَعْدُ عَیْناکَ عنَْهُمْ؛ و خویشتن را با کسانى‌که صبح و شام پروردگارشان را مى‌خوانند ، در حالى که تنها خشنودى او را اراده نموده‌اند، به صبر و شکیبایى وادار کن و مبادا چشمانت را از آنان بردارى».
آداب دعا
برخی می‌گویند سخن گفتن با خدا آدابی ندارد، هر کس هر طور با هر زبان و ادبیاتی که بخواهد می‌تواند دعا کند و توصیه حضرت موسی به آن شبان را شاهد می‌آورند که ؛ هیچ آداب و ترتیبی مجوی/هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو، بله، از یک جنبه درست است که انسان می‌تواند هرگونه و به هر ترتیبی که خواست دعا کند، اما دعای هدفمند که فرد هوشیار بداند از آن، چه می‌خواهد و به‌دنبال چیست باید با آداب باشد.
پیامبر گرامی اسلام که دعا را به ما آموزش داد، بری این عبادت، آدابی را مقرر داشت از جمله اینکه معمولاً پیامبر اکرم(ص) دعا را نشسته می‌خواندند. در حدیثی فرمود: جبرئیل به من دستور داد که قرآن را ایستاده و دعا را نشسته بخوانم. معنای این حدیث این نیست که نمی‌شود ایستاده دعا کرد بلکه معنایش این است که در حال نشسته حالت دعا برتر و بهتر است.
همچنین، شیوه پیامبر اکرم(ص) در دعا آن بوده که دست‌ها را بلند می‌نمود. در روایت آمده رسول خدا(ص) در هنگام ابتهال و دعا دست‌ها را بلند می‌نمود مانند فقیری که غذا طلب می‌کند و بعد از دعا دست‌ها را به سر و صورت می‌کشید.
در روایتی امام صادق(ع) فرمود: هیچ بنده‌ای دستش را به سوی خدا دراز نمی‌کند مگر آن‌که خداوند حیا می‌کند از اینکه دستش را رد کند تا اینکه از فضل و رحمتش آن‌چه را که خواسته عطا کند.
از جمله روش‌های پیامبر(ص) در دعا این بود که تضرع و زاری می‌کرد به‌گونه‌ای که نزدیک بود عبا از دوش مبارکش بیفتد. رعایت این ادب، مهمترین شرط استجابت دعا است.
اگر انسان توجه قلبی به سوی خداوند نداشته باشد دعایش سزاوار اجابت نیست همچنان‌که در دنیا اگر کسی به سوی انسان توجه کامل نکند، سزاوار نیست انسان به او توجه کامل پیدا کند؛ مثلاً در زندگی دنیا با کسی مشغول صحبت باشی اما او از صحبت کردن با تو غافل باشد و از ماندن در کنار تو روی گردان باشد در این جا سزاوار است که تو با او صحبت نکنی و جوابش را نگویی.
رسول خدا(ص) در این رابطه فرمود: خداوند دعایی را که از دلی غافل و بی‌خبر باشند نمی‌پذیرد همچنین، امام صادق(ع) فرمود: در هنگام دعا توجه کن چه کسی را می‌خوانی چگونه می‌خوانی و برای چه می‌خوانی و چه می‌خواهی.
توجه به این چهار نکته تاثیر فوق‌العادهای در استجابت دعا دارند سپس حضرت چنین اضافه می‌کند که اگر این شرایط را خوب فراهم کردی تو را به یکی از این سه هدیه مژده می‌دهم: یا به‌زودی آن‌چه را خواستی به تو می‌دهم و یا برای آخرت تو بیشتر از آن‌چه که خواستی ذخیره می‌کند و یا بلایی را از تو برمی‌گرداند که اگر می‌رسید تو را هلاک می‌کرد.
دعا درمانی
ابقه دعادرمانی همچون استفاده بشر از داروهای گیاهی و شیمیایی قدمتی طولانی دارد و انسانها در اثر تعالیم آسمانی همواره از دعا برای تسکین آلام خود بهره میجستند.
مهرداد ویسکرمی، پژوهشگر قرآنی در رابطه با دعا درمانی به خبرنگار ایکنا گفت: دعا یکی از اسباب غیرمادی برای بهبود بیماران است.
وی افزود: خداوند متعال برای رفع مشکلات انسان راهها و شرایط خاصی در نظر گرفته که دعا یکی از مهمترین این راهها برای مرتفع کردن پستی و بلندیهای زندگی است.
ویسکرمی بیان کرد: خداوند در وهله اول سفارش داده است هرکاری را از راه خود و با وسیلههای مرتبط پیگیری کنید و در کنار آن میتوان از دعا نیز بهره جست.
وی با بیان اینکه اولویت اول برای حل مشکل بیماری استفاده از ابزار و راه‌های رفع و در طول تلاشهای مادی انسان معجزهسازی با دعا نیز توصیه می‌شود، اظهار کرد: اولویت اول برای حل مشکل بیماری استفاده از ابزار و راه‌های رفع و در طول تلاشهای مادی انسان معجزهسازی با دعا نیز توصیه می‌شود.
به‌کار بردن اسم «یا شافی» در دعا برای شفای بیماری
ویسکرمی یادآور شد: البته بیماری پلی برای رسیدن به خداست و انسانی که دل شکسته با خداوند ارتباط برقرار کرده و از اسمهای «یا شافی» در دعاهای خود بهره بگیرد بیماری وی شفا خواهد یافت.
وی با بیان اینکه رعایت آداب دعا، اخلاص کامل و توجه به پروردگار می‌تواند در محقق شدن دعای یک بیمار مؤثر واقع شود، خاطرنشان کرد: دعا در این حالت تلقین مثبتی به بیمار می‌دهد و خیلی از بیماران با اتکاء به این معجزه الهی شفا پیدا کردهاند.
حجت‌الاسلام گراوند، روحانی مستقر روستای قلعه سنگی شهرستان خرم‌آباد نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا لرستان، با بیان اینکه دعا درخواست از خداوند سبحان و ایجاد ارتباط با اوست، افزود:دردعا انسان با خدا راز و نیاز کرده و از او درخواست کمک و مساعدت برای کسب فیض و سعادتمندی می‌کند.
وی اضافه کرد: یکی از راه‌های تقرب و نزدیکی به پروردگار دعا است قطع نظر از اجر و پاداش اُخروی و برآمدن حاجت، دعا حلقه ارتباط انسان با خداوند است اولیای الهی به‌منظور حفظ پیوند خلق و خالق «آفریدگار و آفریده» و تشویق انسان به دعا برای هر روز ذکر خاصی را به پیروان خود یاد داده‌اند.
گراوند ادامه داد: دعا و نماز بزرگترین نیرویی است که برای مبارزه با دشواری‌های زندگی روزانه و به دست آوردن آرامش روحی شناخته می‌شود.
